نورنیوز ـ گروه سیاسی: دولت سیزدهم با روی کار آمدن خود فصل جدیدی را در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد که به گواه کارشناسان حوزه سیاست خارجی می‌تواند به وجود آورنده یک پازل بزرگ برای سیاست خارجی کشور باشد.
در این میان حوزه جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی از نقشی مهم و حیاتی برای پیاده‌سازی اهداف سیاسی و اقتصادی دولت برخوردارند.
در این خصوص با دکتر «محسن پاک آیین» دیپلمات کشورمان در خصوص جایگاه ویژه ترکمنستان در سیاست خارجی ایران به گفتگو نشستیم:
نورنیوز: در ابتدا کمی به تاریخچه روابط ایران و ترکمنستان و فراز و فرودهای آن بپردازید.
پاک آیین: ایران در سال 1991م بعد از استقلال ترکمنستان جزو یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال این کشور را به رسمیت شناخت و سفارت خود در عشق آباد را افتتاح نمود. همین طور سفارت ترکمنستان هم در ایران افتتاح شد.
در دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی خط آهن تجن به سرخس از افتتاح شد که در واقع آسیای مرکزی را به ایران متصل می‌نمود و تا بندر عباس ادامه داشت. در آن زمان رؤسای جمهور کشورهای حوزه آسیای مرکزی مثل آقای صفر مراد نیازٌف رئیس جمهور وقت ترکمنستان به این مناسبت به ایران سفرکردند و این پروژه را افتتاح نمودند در آن زمان من در ازبکستان بودم و در این مراسم حاضر بودم. آقای اسلام کریموف رئیس جمهور اسبق ازبکستان هم در این مراسم حاضر بودند و این قطار از تجن به مشهد رفت.
در واقع این مسئله یک اقدام بسیار مهم بود و هنوز هم این مسیر ترانزیتی ادامه دارد. بعد هم ایران برای بازسازی کشور ترکمنستان و احداث معابر و جاده‌ها و احداث سد و نیروگاه در این کشور سرمایه گذاری و مشارکت نمود و در این زمینه اقدامات خوبی را انجام داد.
نورنیوز: از منظر شما دو کشور ایران و ترکمنستان چه ظرفیت‌هایی برای گسترش روابط دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... دارند؟
پاک آیین: در حال حاضر ایران و ترکمنستان در سه حوزه تجارت، ترانزیت و انرژی با یکدیگر همکاری می‌کنند. در حوزه تجارت معمولاً ترکمنستان برخی فرآورده‌های نفتی را به ایران صادر می‌کند و در عین حال بازار ترکمنستان پذیرای مصالح ساختمانی، مواد غذایی، تأسیسات و اقلام مختلف مرتبط با صنایع سبک ایران است و به طور کلی بازار ترکمنستان محل خوبی برای صدور کالاهای ایرانی است که موجب رونق تولید و صادرات بین دو کشور خواهد شد.
در همین زمینه صدور خدمات فنی-مهندسی ایران به این کشور مورد استقبال مقامات ترکمنستان قرار گرفته است. ما از وقتی در ابتدای استقلال این کشور به سال 1991م ترکمنستان را به رسمیت شناختیم اقدامات و خدمات خود رادر زمینه صدور خدمات فنی-مهندسی به این کشور آغاز نمودیم و جاده‌های زیادی را از مرز باجگیران تا عشق آباد احداث نمودیم. سد دوستی و همچنین راه آهن سرخس- تجن که از شهر تجن ترکمنستان به سرخس در ایران متصل می‌شود و حلقه اتصال ایران به کشورهای آسیای مرکزی و بالعکس محسوب می‌شود.
همچنین در این زمینه باید از خط لوله کردکوی به کلپیه نام برد که گاز ترکمنستان را به ایران صادر می‌کند و همچنین خط آهن قزاقستان-ترکمنستان که از مسیر اینچه برون وارد ایران می‌شود و کشور ترکمنستان را به خطوط ریلی سراسری ایران وصل می‌نماید نیز به وسیله تیمهای فنی-مهندسی ایرانی تأسیس شده است.
با توجه به این که ترکمنستان یک کشور محصور در خشکی است طبیعتاً به دنبال دسترسی به آبهای آزاد خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد خط آهن سرخس-تجن و همچنین خط آهن ترکمنستان به اینچه برون و گرگان نیز در این زمینه بسیار مهم است البته این خط آهن‌ها نه تنها ترکمنستان را نه تنها به خلیج فارس بلکه از مسیر ترکیه این کشور را به اروپا نیز متصل می‌کنند.
از جانب دیگر مسئله خرید گاز ترکمنستان توسط ایران همیشه مطرح بوده برای این که ما از این گاز در مناطق شمالی خود استفاده کنیم. و همچنین سوآپ گازی ترکمنستان به آذربایجان که سال گذشته انجام گرفت یکی دیگر از اقدامات اقتصادی مهم در زمینه انرژی است. در زمینه گردشگری نیز با توجه به سفر اتباع مسلمان کشسور ترکمنستان به مشهد و همچنین سفر مردم این کشور به ایران برای دیدن مناطق تاریخی روابط بین دو کشور بسیار اهمیت دارد و آرامگاه مختوم قلی فراغی که در شهر مراوه تپه استان گلستان قرار دارد در این زمینه از جایگاه به سزایی برخوردار است. مختوم قلی فراغی از شخصیتهای بزرگ ترکمنستان است و ترکمنها برای زیارت این مقبره و همچنین زیارت مشهد مقدس به ایران سفر می‌کنند و در مجموع روابط دو کشور در وضعیت خوبی قرار دارد.
نورنیوز: با این حساب نشست اخیر ریاست محترم جمهور و آقای الهام علی اف را در ترکمنستان چطور ارزیابی می‌کنید و به نظر شما آیا عشق آباد می‌تواند گامی در جهت بهبود هر چه بیشتر روابط تهران-باکو بردارد.؟
پاک آیین: سفر آقای دکتر رئیسی به ترکمنستان یک گام جدید برای توسعه مناسبات ایران با همسایگان خود و در راستای سیاستهای همسایگی جمهوری اسلامی ایران است و قطعاً موجب تقویت روابط ایران و ترکمنستان و یافتن ظرفیتهای جدید برای همکاری خواهد شد. شما در میان کلامتان به روابط ایران و آذربایجان اشاره‌ای داشتید که امروز در بهترین وضع خویش قرار دارد و با توجه به روابط خوب ایران با آذربایجان و ترکمنستان همکاریهای سه جانبه این سه کشور می‌تواند آینده روشنی را برای تقویت مناسبات ایران با همسشایگان رقم بزند. با توجه به مقابله ایران و ترکمنستان با ترو.ریسم و قاچاق مواد مخدر باید گفت هر دو کشور به دنبال استقرار صلح و ثبات در افغانستان هستند و در این زمینه نیز همکاریهای خوبی انجام شده است.
نورنیوز: با این ارزیابی مثبت از روابط فعلی دو کشور آینده سیاست خارجی دولت با محوریت روابط با همسایگان را چگونه می‌بینید؟
پاک آیین: در رابطه با بحث سیاست همسایگی که برای ایران بسیار مهم است باید گفت همه دولتها معمولاً روابط با همسایبگان را مورد تأکید قرار می‌دهند در ایران هم همین سیاست حکمفرما بوده است. اما نکته‌ای که به نظر می‌رسد دوره فعلی را از دوره‌های پیشین متمایز می‌نماید این است که در دوره‌های قبل ما نگاه تاکتیکی به روابط با همسایگانمان داشتیم و در مقاطعی که روابط ما با دیگر مناطق جهان از جمله غربی‌ها دچار مشکل می‌شد ما سیاست همسایگی، تقویت روابط با همسایگان و نگاه به شرق را مطرح می‌کردیم اما همین که روابط ما با غرب تأمین می‌شد باز به سمت غرب و کمتر به همسایگان توجه می‌کردیم این در همه دولتها بوده اما در دولت فعلی به نظر می‌رسد که آقای رئیسی و دستگاه وزارت خارجه نگاه راهبردی به مسئله همسایگان دارند و سفرهایی هم که در طول این یکسال گذشته به کشورهای منطقه انجام گرفته مؤید این است که اراده دولت سیزدهم بر این قرار دارد که نگاه راهبردی به روابط با همسایگان داشته باشد.
اگر این اتفاق بیافتد و اگر چنان چه در زمانی که روابط ما با غرب بهتر شد کماکان روابطمان با همسایگان را ادامه دهیم این مسئله حتماً دست آوردها و آورده‌های خوبی برای ما خواهد داشت. امیدواریم که این اتفاق در دولت سیزدهم رخ دهد.
گفتگو از علی رحمانی
نورنیوز