نورنیوز-گروه اقتصادی: «مهران محرمیان» معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طی نشستی خبری با رسانه‌ها به تشریح برنامه‌ها و اقدامات این بانک در مقابله با سوءاستفاده از ابزارهای بانکی و پرداخت در حوزه قمار و شرط‌بندی سایبری پرداخت.
او در این نشست گفت: عمل مجرمانه قمار و شرط‌بندی سایبری را نباید رفتاری شخصی و متکی به افراد مجرم دانست. این عمل مجرمانه بر اساس بررسی‌ها و تحقیقات گسترده بانک مرکزی متکی به اکوسیستم پیچیده‌ای است که ارتکاب به آن را برای داوطلبان قمار و شرط‌بندی در فضای سایبری، تسهیل و تسریع کرده است.
معاون بانک مرکزی افزود: دقیقاً به همین خاطر نیز از مدت‌ها قبل در بانک مرکزی به این نتیجه رسیدیم که برای مقابله با این پدیده نیازمند اقداماتی همه‌جانبه در کشور هستیم تا بتوانیم به‌صورت هماهنگ و فرایندی با قمار و شرط‌بندی سایبری مقابله کنیم.
محرمیان افزود: بررسی مدل فرایندی قمار و شرط‌بندی سایبری نشان می‌دهد برای مقابله با آن در شش حوزه «انتظامی و امنیتی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «فناوری ارتباطات و اطلاعات»، «اقتصادی»، «حقوقی و قضایی» و نهایتاً «خدمات بانکی و پرداخت» باید به هماهنگی لازم و دقیق بین دستگاه‌ها و نهادهای مسئول با هر یک از این حوزه‌ها رسید.
او تاکید کرد: بر اساس این دسته‌بندی، اقدامات و هماهنگی‌هایی چه از لحاظ قانونی و مقرراتی و چه از جنبه‌های عملی باید انجام می‌گرفت که خوشبختانه تا حد مطلوبی حاصل شده گرچه برای اثربخشی بیشتراین اقدامات هماهنگ، پیشنهادهایی از سوی بانک مرکزی به نهادهای مسئول ارائه شده است تا نهایتا هزینه این رفتار مجرمانه برای مرتکبان و مسببان افزایش یابد.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی ادامه داد: ما در بانک مرکزی به‌عنوان مسئول حوزه «خدمات بانکی و پرداخت» در اولین و یکی از مهم‌ترین اقدامات، تلاش کردیم بازیگران اصلی در کسب‌وکار قمار و شرط‌بندی سایبری را شناسایی و دسته‌بندی کنیم. این بازیگران در چهار لایه «استفاده‌کنندگان»، «پشتیبانان شریان‌های مالی»، «پشتیبانان کسب‌وکاری» و «سرشاخه‌ها» دسته‌بندی شده‌اند. لایه اول که همان استفاده‌کنندگان هستند در واقع «قماربازان و اجاره دهندگان ابزارهای بانکی و پرداخت» را شامل می‌شوند. «اجاره‌کنندگان کارت و ارائه‌دهندگان غیرمجاز خدمات پرداخت» نیز در لایه شریان‌های مالی قرار می‌گیرند. در لایه پشتیبانان کسب‌وکاری این «توسعه‌دهندگان تارنماها»، «تبلیغ‌کنندگان» و «گردانندگان تارنماها» هستند که زمینه انجام این عمل مجرمانه را تسهیل می‌کنند تا در نهایت سرشاخه‌ها به‌عنوان ذینفعان اصلی سود ببرند.
محرمیان ادامه داد: بر اساس این مدل از زیست‌بوم قمار و شرط‌بندی سایبری، بانک مرکزی اقدامات خود را در چهار محور و 8 اقدام برنامه‌ریزی کرده است؛ مقابله با قمارخانه‌داران، مقابله با قماربازان، یافتن سرشاخه‌های اصلی و نهایتاً انجام سلسله اقدامات پیشگیرانه برای به دام انداختن کاربران شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی.
او در تشریح اقدامات انجام‌شده که مستمراً در حال پیگیری است، گفت: رصـد، شناسایی و تحلیـل مستمر شگردهای مورد استفاده در تارنـماهای قمار شرط‌بندی از جمله این اقدامات مبارزه‌ای است که طی آن با روش‌های پرداخت وجوه لازم برای قمار و شرط‌بندی برخورد می‌شود. در دسته پرداخت‌های ریالی روش‌هایی مانند سوءاستفاده از واسطه‌های نرم‌افزاری برنامک‌های پرداخت، کارت به کارت توسط شخص قمارباز، سوءاستفاده از ابزارهای اینترنتی، سوءاستفاده از ابزارهای بانکداری الکترونیکی و.. به کار گرفته می‌شوند که بانک مرکزی برای جلوگیری از این سوءاستفاده‌ها روش‌های متناسب را در پیش‌گرفته است. نکته مهم اینکه با اقدامات بانک مرکزی طی یک سال گذشته استفاده از سه روش از روش‌های مورد اشاره تقریباً به صفر رسیده و تنها راه باقی‌مانده برای انجام این عمل مجرمانه، سوءاستفاده از روش کارت به کارت است که این مسیر هم با توجه به برنامه‌های ما به‌زودی تا حد بسیار زیادی مسدود خواهد شد.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در تشریح اقدام دوم این بانک به ایجاد حلقه‌های مشارکت اشاره کرد و گفت: این حلقه‌ها در سه حوزه «بانکی با مشارکت فعال تمام بانک‌های کشور»،«میان‌بخشی با حضور فعال نهادهایی مانند قوه قضائیه، وزارت اطلاعات،و پلیس فتا» و حلقه «حوزه پرداخت با مشارکت تمام شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت اعم از شرکت‌های پی‌اس‌پی و سایر ارائه‌دهندگان این خدمات» تشکیل شده است.
او افزود: در این حلقه‌ها اقداماتی از جمله شناسایی روش‌های سوءاستفاده از ابزارهای بانکی و پرداخت در کسب‌وکارهای غیرمجاز و مجرمانه، شناسایی راه‌حل‌های اثربخش برای مقاوم‌سازی ابزارهای بانکداری و پرداخت الکترونیکی، اشتراک‌گذاری دانش، تجربیات، راه‌حل‌ها، ایجاد سازوکارهای اشتراک‌گذاری اطلاعات، شناسایی قواعد شناسایی تبادلات مشکوک به قمار و شرط‌بندی سایبری و همچنین شناسایی شکاف‌های مقرراتی در شبکه پرداخت کشور به‌منظور مقابله با پدیده قمار و شرط‌بندی انجام‌گرفته و می‌گیرد.
محرمیان در تشریح همکاری‌هایی که میان بانک مرکزی و سایر نهادهای مسئول و مرتبط در مبارزه با قمار و شرط‌بندی سایبری انجام می‌گیرد، گفت: نباید از این واقعیت مهم به‌هیچ‌وجه غافل بود که اکوسیستم عمل مجرمانه قمار و شرط‌بندی سایبری بسیار گسترده و پیچیده است و امکان ندارد بدون طراحی و عملیاتی کردن سازوکارهایی متناسب با این اکوسیستم به مقابله با آن پرداخت. به همین خاطر هم بانک مرکزی تلاش کرده برای انجام مسئولیت خود که تنها ناظر بر قسمت پرداخت‌های مالی این اکوسیستم مجرمانه است، نسبت به سایر لایه‌های فرایندی آن هم اشراف پیدا کند و نتایج حاصل از این اشراف را در اختیار سایر نهادها و دستگاه‌های مسئول هم قرار دهد تا با کمک و همکاری آن‌ها اقدامات متناسب برای مقابله با این پدیده مذموم انجام گیرد. وی افزود: تسهیم تجربیات و اطلاعات به‌منظور شناسایی شگردهای سوءاستفاده از ابزارهای بانکی و پرداخت، تنظیم فرآیندها و رویه‌های رسیدگی قضایی و انتظامی به مصادیق مرتبط با قمار و شرط‌بندی، ایجاد زیرساخت‌های تسهیل‌کننده جهت رسیدگی بهنگام به عملیات مشکوک به قمار و شرط‌بندی، شناسایی شکاف‌های قانونی بازدارنده در رسیدگی به جرائم مرتبط با حوزه قمار و شرط‌بندی، شناسایی ظرفیت‌های موجود در سایر بخش‌ها و انجام هماهنگی‌های لازم برای به‌کارگیری آن‌ها در راستای مقابله با سوءاستفاده از ابزارهای بانکی از جمله مصادیق این همکاری نزدیک و مستمر است.
او افزود: همان‌گونه که اشاره کردم بانک مرکزی در مبارزه با قمار و شرط‌بندی سایبری همکاری نزدیک و مستمری با سایر نهادها از جمله قوه قضائیه و پلیس فتا دارد. این همکاری‌ها شامل مواردی مانند شناسایی و ارجاع اجاره دهندگان کارت‌های بانکی به قمارخانه‌های سایبری، شناسایی و ارجاع قماربازان شناسایی‌شده، شناسایی و ارجاع متولیان شناسایی‌شده در لایه‌های مختلف قمار، شناسایی و ارجاع سرشاخه‌های قمار و شرط‌بندی و همچنین رسیدگی به پرونده‌های ارجاع شده از سوی نهادها است.
این مقام مسئول ادامه داد: از دیگر اقدامات بانک مرکزی، رصد هوشمند و مستمر فضای مجازی است که با هدف شناسایی زودهنگام موارد سوءاستفاده از ابزارهای بانکی انجام می‌گیرد. در این اقدام با استفاده از ابزارها و روش‌های شناسایی و خزش هوشمند، سعی می‌شود تارنماهای قمار و شرط‌بندی شناسایی شوند و علاوه بر این شناسایی ابزارهای بانکی و پرداخت مورد سوءاستفاده در این تارنماها در دستور قرار دارد تا در نهایت مسدودسازی ابزار مورد سوءاستفاده با کمک دادستانی کل کشور انجام شود.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در توضیح بخش دیگری از اقدامات این بانک گفت: تدوین و ابلاغ الزامات امنیتی برنامک‌های همراه در حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیکی از جمله اقداماتی بوده که در راستای ایجاد سازوکار اعتباربخشی امنیتی به این برنامک‌ها انجام گرفته است. بر مبنای این الزامات در شش حوزه ارزیابی‌های عملکردی و امنیتی انجام می‌گیرد تا مجوز انتشار یک برنامک صادر شود. علاوه بر این مستندات قانونی و مقرراتی لازم نیز در حوزه «نظارت بر الزامات مدیریت مخاطرات تقلب و سوءاستفاده از ابزارهای بانکداری و پرداخت الکترونیکی» و «نظارت بر قواعد شناسایی تبادلات مالی مشکوک سوءاستفاده از خدمت کارت به کارت» در قالب بخشنامه‌های لازم ابلاغ‌شده است.
محرمیان افزود: شناسایی قماربازان از طریق واکاوی هوشمند تبادلات مالی از دیگر اقدامات بانک مرکزی است که طی آن ابتدا قماربازان از طریق مشخصه‌هایی مانند سطح اطمینان حساب مبدأ، سطح اطمینان حساب مقصد و سطح اطمینان تراکنش به‌صورت هوشمند شناسایی می‌شوند. در مرحله دوم قماربازان سایبری بر اساس شاخص‌هایی مانند مجموع مبالغ واریزی به قمارخانه‌ها، تعداد تراکنش‌های واریز به قمارخانه‌ها و تعداد کارت‌های متمایز قمارخانه مقصد واریز وجه سطح‌بندی می‌شوند تا با همکاری مشترک با دادستانی کل کشور در خصوص نحوه اقدام در خصوص هر سطح از قماربازان سایبری اقدام شود.
او گفت: در لایه بعدی با هماهنگی مقامات قضایی در قالب پیامک و... به افراد دارای فعالیت مشکوک به قماربازی سایبری هشدار و اخطار داده می‌شود و تمهیداتی نیز در دست بررسی است تا رفتارهای مجرمانه و مشکوک در نتایج اعتبارسنجی مشتریان مورد استناد قرار بگیرد.
به گفته محرمیان «تحلیل شبکه تبادلات مالی مشکوک با هدف شناسایی هوشمند سرشاخه‌های قمار و شرط‌بندی سایبری نیز از دیگر اقدامات بانک مرکزی» است که در قالب آن فهرست سرشاخه‌های قمار و شرط‌بندی سایبری به همراه شواهد در چند مرحله برای دادستانی کل کشور ارسال می‌شود. یافتن تقاطع سرشاخه‌های قمار و شرط‌بندی سایبری با سرشاخه‌های اخلالگر ارزی که از مصادیق جرائم سازمان‌یافته تلقی می‌شود و همچنین همکاری نزدیک شرکت کاشف و بانک مرکزی با معاونت امور فضای مجازی دادستانی کل کشور و دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه 38 (جرائم امنیت اخلاقی) جهت پیگرد سرشاخه‌ها نیز در همین راستا انجام می‌گیرد.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفت: نظارت هوشمند و داده محور بر عملکرد ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت در زمینه مقابله با قمار و شرط‌بندی سایبری در کنار سایر اقدامات به‌عنوان مکمل روش‌های مقابله با این عمل مجرمانه در دستور کار جاری قرار دارد. بر این اساس شناسایی و گزارش واسط‌های نرم‌افزاری و خدمات مورد سوءاستفاده با رصد فعال و همه‌جانبه تراکنش‌های قمار و شرط‌بندی سایبری، ارائه گزارش‌های ماهانه در خصوص میزان سوءاستفاده از هر بستر یا ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با همکاری بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، برگزاری نشست‌های متعدد با شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به‌منظور بررسی و اشتراک‌گذاری راهکارهای مقابله با سوءاستفاده از خدمات پرداخت در قمار و شرط‌بندی سایبری و همچنین شناسایی زودهنگام رویکردهای نوین سوءاستفاده با توجه به اشراف رصدگران بر برندهای مختلف قمار و شرط‌بندی سایبری و ابزارهای جعلی مورد استفاده به‌صورت مستمر انجام می‌گیرد.