نورنیوز- گروه سیاسی: در روزهای پر التهاب غرب آسیا و جنوب آسیا، سفر رسمی شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان به تهران را باید حرکتی سنجیده و استراتژیک در مسیر بازتنظیم روابط دو همسایه مهم منطقه دانست؛ سفری که تنها چند ماه پس از تنش بی‌سابقه مرزی میان ایران و پاکستان انجام شد و در عین حال، حامل پیام‌هایی فراتر از ترمیم روابط دوجانبه است.
دی‌ماه ۱۴۰۲، ایران و پاکستان شاهد تبادل آتش و حملات محدود در مناطق مرزی بودند. هرچند حادثه با خویشتنداری دو طرف مهار شد، اما اعتماد متقابل تاحدودی آسیب دید. در چنین فضایی، سفر شریف به تهران را باید آغاز فصلی تازه از بازسازی روابط و گفت‌وگوی راهبردی دانست؛ نشانه‌ای از اراده سیاسی اسلام‌آباد و تهران برای عبور از سوء تفاهم‌ها و بازگشت به مسیر همکاری.
اهداف راهبردی سفر نخست‌وزیر پاکستان
دیدار شریف با رئیس‌جمهور ایران و سایر مقامات عالی‌رتبه، بیش از هر چیز در پی تحقق اهدافی مهم است که برخی از آنها از این قرار است:
۱. ترمیم تصویر دیپلماتیک پاکستان در ایران: پس از بحران دی‌ماه، دولت پاکستان نیاز داشت که یک اقدام عملی برای بازسازی اعتماد متقابل انجام دهد. سفر نخست‌وزیر، به‌عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی، سیگنالی روشن به تهران و جهان است که اسلام‌آباد خواهان همکاری، نه تقابل، با تهران است.
۲. گشودن راه برای همکاری‌های اقتصادی و مرزی: در سفر شریف، احتمالا رایزنی برای تبادلات مهم تجاری و اقتصادی از طریق تأسیس یا فعال سازی بازارچه‌های مرزی مورد توجه خواهد بود. این تفاهمات می تواند در توسعه مناطق محروم مرزی دو کشور مؤثر باشد.
3.هم‌افزایی در پرونده افغانستان: تهران و اسلام‌آباد، هر دو با دولت موقت طالبان تعامل دارند، اما نگاه و منافع متفاوتی را دنبال می‌کنند. سفر شریف فرصتی برای نزدیک‌کردن دیدگاه‌ها، مقابله مشترک با ناامنی‌های مرزی و حتی احتمال همکاری در قالب‌های سه‌جانبه با افغانستان فراهم می‌کند.
4. تقابل با فشار هند و موازنه در منطقه: پاکستان نگران گسترش روابط هند با ایران، به‌ویژه در پروژه بندر چابهار است. این سفر می‌تواند تلاشی برای حفظ توازن استراتژیک، و جلوگیری از تبدیل ایران به شریک انحصاری هند در پروژه‌های منطقه‌ای به حساب بیاید.
سایه درگیری‌های هسته‌ای هند و پاکستان
یکی از دلایل استراتژیک تمایل ایران به تقویت روابط با پاکستان، ترس از شعله‌ور شدن درگیری‌های تاریخی هند و پاکستان است. این دو کشور از زمان استقلال‌شان سه جنگ تمام‌عیار را پشت سر گذاشته‌اند و هم‌اکنون هر دو قدرت هسته‌ای هستند. تحرکات نظامی در کشمیر، تهدید به حمله پیش‌دستانه، و جنگ سایبری، منطقه جنوب آسیا را به‌طور دائم در حالت بی‌ثباتی نگه داشته است.
در چنین شرایطی، ایران به‌عنوان همسایه غربی پاکستان و بازیگری مسئول در منطقه، نگران گسترش بحران‌های امنیتی به مرزهای شرقی خود است. سفر شریف می‌تواند مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای چندجانبه منطقه‌ای باشد که محور آن، کاهش تنش‌های هند-پاکستان و حفظ ثبات منطقه‌ای باشد.
کریدورهای اقتصادی؛ رقابت یا هم‌افزایی؟
در کنار مسائل امنیتی، رقابت زیرپوستی میان پروژه‌های بزرگ ترانزیتی در منطقه، به یکی از موضوعات اصلی روابط ایران و پاکستان تبدیل شده است. از یک‌سو، ایران تلاش دارد چابهار را به‌عنوان رقیب گوادر در پروژه‌های ترانزیتی هند و آسیای مرکزی مطرح کند؛ از سوی دیگر، پاکستان با پروژه بزرگ CPEC و حمایت چین، به‌دنبال تسلط بر کریدور جنوب به شمال است.
اما کارشناسان پیش بینی می کنند که نخست‌وزیر پاکستان در تهران از رویکرد تکمیلی به‌جای رقابتی دفاع کند؛ دیدگاهی که در صورت تداوم، می‌تواند گوادر و چابهار را به دو قطب همکار در اتصال خاورمیانه، آسیای جنوبی و آسیای مرکزی تبدیل کند؛ به‌ویژه در شرایطی که افغانستان، تاجیکستان و حتی روسیه علاقه‌مند به دسترسی‌های بندری بیشتر هستند.
فراتر از اقتصاد و سیاست، ایران و پاکستان دارای ریشه‌های عمیق فرهنگی، مذهبی و زبانی هستند. زبان فارسی تا قرن بیستم زبان رسمی دربارهای منطقه سند و پنجاب بود. احیای این پیوندهای نرم، می‌تواند بستر اجتماعی پایداری برای روابط سیاسی ایران و پاکستان ایجاد کند. نهادهای فرهنگی، دانشگاه‌ها، و رسانه‌ها باید به این بعد مهم بپردازند تا دیپلماسی دو کشور، صرفاً در سطح نظامی و اقتصادی باقی نماند.
فرصت‌سازی میان گسل‌های ژئوپلتیکی
به نظر نمی‌رسد که سفر شهباز شریف به ایران، سفری تشریفاتی یا نمادین باشد؛ بلکه تلاشی برای احیای مسیرهای گفت‌وگو و توسعه چندلایه میان دو کشور همسایه و مسلمان است. در شرایطی که منطقه با شوک‌های امنیتی در مرزهای شرقی، تهدیدهای تروریستی، بلاتکلیفی در افغانستان، رقابت‌های کریدوری، و شکاف‌های قومی و مذهبی دست‌به‌گریبان است، همکاری ایران و پاکستان می‌تواند یک ستون استوار برای ثبات منطقه باشد. تنها در صورتی که اعتمادسازی سیاسی، اتصال اقتصادی، و تعامل فرهنگی به‌صورت همزمان دنبال شوند، این همکاری به الگویی پایدار و مؤثر تبدیل خواهد شد.
نورنیوز