نورنیوز – گروه اجتماعی:
صف بلند مقصّران قتل‌های خانوادگی
حادثه‌ای هولناک که اخیراً در یکی از محله‌های مسکونی شهر کرمانشاه رخ داد، موجب تکان دادن افکار عمومی شد. مردی حدوداً ۵۵ ساله در محله فرهنگیان خیابان ناسیونال با استفاده از کلت کمری سه نفر از اعضای خانواده‌اش را به قتل رساند. این جنایت که به سرعت به یک موضوع حساس و قابل توجه در سطح جامعه تبدیل شد، منجر به کشته شدن همسر، یک پسر، مادر همسر و مجروح شدن پسر دیگر و عروس خانواده شد.
شاهدان محلی گزارش داده‌اند که صدای رگبار گلوله‌ها به‌طور ناگهانی در محله پیچید و برخی از ساکنان ابتدا تصور کردند که حادثه‌ای امنیتی یا درگیری مسلحانه در حال وقوع است. بلافاصله پس از اطلاع‌رسانی، مأموران کلانتری و نیروهای امدادی و اورژانس در محل حادثه حاضر شدند و عملیات بازداشت عامل جنایت آغاز شد. متهم که پس از ارتکاب جنایت در همان محل حضور داشت، در شرایطی که به‌طور روانی در شوک قرار داشت، بازداشت شد.
پلیس و مقامات قضایی تحقیقات ابتدایی را آغاز کرده‌اند و بررسی‌ها حاکی از آن است که اختلافات خانوادگی و فشارهای روانی احتمالاً عوامل اصلی این جنایت بوده‌اند. با این حال، انگیزه دقیق این قتل‌عام هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است و تحقیقات برای روشن شدن ابعاد بیشتر حادثه ادامه دارد. اجساد قربانیان نیز برای بررسی‌های قانونی به پزشکی قانونی منتقل شده‌اند.
آمار قتل‌های خانوادگی در ایران و جهان
جنایت‌های خانوادگی بخش قابل‌توجهی از آمار قتل‌ها را تشکیل می‌دهند و به‌ویژه زنان و دختران بیشترین قربانیان این نوع خشونت‌ها هستند در ایران .بر اساس گزارش‌های منتشرشده، از خرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۲، دست‌کم ۱۶۵ زن در جریان اختلافات خانوادگی به قتل رسیده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که به‌طور میانگین، هر چهار روز یک زن قربانی خشونت خانگی شده است. در این مدت، ۱۰۸ مورد قتل توسط شوهر، ۱۷ مورد توسط برادر، ۱۳ مورد توسط پدر، ۹ مورد توسط پسر و ۱۹ مورد توسط سایر اعضای خانواده گزارش شده است.
داده‌های جهانی در همین زمینه حکایت از آن دارد که در سال ۲۰۲۳، به‌طور میانگین روزانه ۱۴۰ زن و دختر در سراسر جهان، توسط شریک زندگی یا یکی از اعضای خانواده خود به قتل رسیده اند. این رقم معادل حدود ۵۱٬۱۰۰ قربانی در سال است که نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش داشته است. مطالعات نشان می‌دهد که در سطح جهانی، حدود ۱۳٫۵٪ از کل قتل‌ها توسط شریک زندگی یا اعضای خانواده انجام می‌شود. این نسبت برای زنان بسیار بالاتر است؛ به‌طوری‌که بیش از ۳۸٪ از قتل‌های زنان توسط شریک زندگی یا اعضای خانواده آنها صورت می‌گیرد.
با مقایسه این آمارها روشن می‌شود که نرخ قتل‌های خانوادگی در ایران نسبت به میانگین جهانی بالاست. این وضعیت نیازمند توجه ویژه و اقدامات مؤثر در زمینه‌های فرهنگی، قانونی و اجتماعی برای پیشگیری از خشونت‌های خانوادگی و حمایت از قربانیان است.
چالش‌های قانونی در پیشگیری از جنایات خانوادگی
جنایت تلخ کرمانشاه بار دیگر سوالات جدی درباره کارآمدی قوانین موجود در پیشگیری از خشونت‌های خانوادگی را مطرح کرده است. به گفته رضی خانیفرسنگی وکیل پایه یک دادگستری، قوانین موجود نه تنها مانع از وقوع جرایم خشونت‌آمیز خانوادگی نیستند بلکه در برخی موارد خود می‌توانند محرک اینگونه جنایات باشند.
آقای خانیفرسنگی با اشاره به مواد ۶۱۲ ( هر کس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد یا بهر علت قصاص نشود در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد دادگاه مرتکب را به حبس از سه تا ده سال محکوم می‌نماید.)و ۳۰۱ (قصاص در صورتی ثابت می‌شود که مرتکب، پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه نباشد و مجنی علیه، عاقل و در دین با مرتکب مساوی باشد.
تبصره ـ چنانچه مجنی علیه مسلمان باشد، مسلمان نبودن مرتکب، مانع قصاص نیست.) و ماده ۶۳۰ ( هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد فقط مرد را می تواند به قتل برساند. حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است.) که به قتل در فراش اشاره دارد، اظهار داشت: هرچند هدف قانونگذار جلوگیری از ارتکاب خشونت توسط نزدیک‌ترین افراد خانواده به یکدیگر، مانند پدر نسبت به فرزند یا شوهر نسبت به همسر است، اما این قوانین نمی‌توانند بدون ایجاد بسترسازی‌های فرهنگی و اجتماعی موثر در جامعه، جلوی وقوع چنین جنایاتی را بگیرند.
ضرورت اصلاح قوانین و تقویت سیستم قضائی
خانیفرسنگی همچنین بر لزوم اصلاح فوری ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی تاکید کرد و افزود: با توجه به بیشتر قتل‌هایی که به‌ویژه توسط پدر یا جد پدری نسبت به فرزندان خود اتفاق می‌افتد، اصلاح این ماده می‌تواند قدمی موثر در پیشگیری از چنین جنایاتی باشد. وی همچنین بر لزوم تصویب لایحه منع خشونت علیه زنان تاکید کرد و گفت: این لایحه همچنان در بلاتکلیفی قرار دارد، در حالی که تصویب آن می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قانونی موثر برای جلوگیری از خشونت‌ها و قتل‌های خانوادگی عمل کند.
این وکیل دادگستری همچنین خواستار تقویت سیستم قضائی کشور و ایجاد دادگاه‌های تخصصی برای رسیدگی به این نوع جرایم شد و ادامه داد: ایجاد دادگاه‌های تخصصی می‌تواند سرعت رسیدگی به چنین پرونده‌هایی را افزایش دهد و از ورود فشارهای اجتماعی و سیاسی به فرآیند قضائی جلوگیری کند.
بسترسازی فرهنگی و اجتماعی برای پیشگیری از خشونت‌های خانوادگی
خانیفرسنگی در ادامه به اهمیت آموزش و فرهنگ‌سازی در پیشگیری از خشونت‌های خانوادگی اشاره کرد و گفت: با توجه به وضعیت فعلی، باید آموزش‌های حقوقی و جنسیتی به‌ویژه در مدارس گنجانده شوند. به گفته وی این آموزش‌ها باید به تغییر نگرش‌های سنتی و نادرست کمک کنند و به افراد نشان دهند که خشونت‌های خانوادگی نه‌تنها غیرقانونی، بلکه غیرانسانی و مخرب هستند. خانیفرسنگی افزود: تغییر نگرش‌های فرهنگی در مورد نقش‌ها و حقوق زنان و مردان در خانواده می‌تواند گام مهمی در کاهش خشونت‌های خانوادگی و پیشگیری از چنین جنایاتی باشد. جامعه‌ای که به‌درستی از حقوق فردی و جمعی آگاه باشد، کمتر به خشونت روی می‌آورد.
حوادثی مانند قتل خانوادگی اخیر در کرمانشاه، نشان‌دهنده خلأهای جدی در سیستم قانونی و فرهنگی جامعه است. اصلاحات قانونی برای پیشگیری از چنین جرایم، از جمله اصلاح ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی و تصویب لایحه منع خشونت علیه زنان، می‌تواند در کاهش وقوع اینگونه جنایات مؤثر باشد. به‌علاوه، بسترسازی فرهنگی و اجتماعی از طریق آموزش‌های حقوقی و جنسیتی در مدارس و تغییر نگرش‌های سنتی در جامعه می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از خشونت‌های خانوادگی ایفا کند.
نورنیوز