نورنیوز-گروه سیاسی-دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، اخیراً در اظهاراتی تأکید کرده که ایران همچنان در صدر اولویت‌های او قرار دارد و افزود: "با ایران یا صحبت می‌کنیم و تعامل داریم یا اتفاق بدی برای ایران خواهد افتاد." این اظهارات، دو پرسش کلیدی را مطرح می‌کند: نخست، چرا ایران تا این حد برای دولت آمریکا اهمیت دارد؟ و دوم، "اتفاق بد" مورد اشاره ترامپ چه خواهد بود؟
چرا پرونده ایران در صدر اولویت‌های ترامپ قرار دارد؟
ترامپ برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را به‌عنوان دلیل اصلی تمرکز واشنگتن بر تهران معرفی کرده، اما این مسأله تنها بخشی از معادله است. موقعیت ژئوپلیتیک ایران، قدرت نظامی قابل توجه ،نقش آن در معادلات انرژی جهانی، و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای شمالی-جنوبی و شرقی-غربی، تهران را به یک بازیگر کلیدی در عرصه منطقه ای و بین‌المللی تبدیل کرده است.
علاوه بر این ایالات متحده در سال‌های اخیر تمرکز ویژه‌ای بر سیاست‌های مهار چین در شرق آسیا داشته است. اما برای پیشبرد این راهبرد، واشنگتن نیازمند مدیریت و کاهش بحران‌های موجود در غرب آسیا است. پرونده‌هایی مانند لبنان، غزه، سوریه، یمن و روابط آمریکا با عراق، همگی در اولویت‌های راهبردی کاخ سفید قرار دارند. در تمامی این معادلات، نقش ایران به عنوان یک بازیگر قدرتمند و تأثیرگذار، غیرقابل انکار است. ازاین‌رو، آمریکا برای بازیابی هژمونی سابق خود در منطقه و ایجاد شرایط مناسب جهت تمرکز بر مهار چین، ناگزیر به اتخاذ سیاست‌هایی مشخص در قبال ایران است. این مسئله موجب شده تا ایران در صدر اولویت‌های سیاست خارجی دونالد ترامپ قرار گیرد
موضع ایران در قبال درخواست مذاکره
وزیر امور خارجه ایران چند روز قبل اعلام کرد که پاسخ ایران به نامه ترامپ از طریق عمان ارسال شده و در آن تأکید شده که تهران تحت هیچ فشاری وارد مذاکره نخواهد شد، اما در صورت نیاز، گفت‌وگوهای غیرمستقیم می‌تواند چون گذشته ادامه یابد. همچنین، علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر معظم انقلاب و مسئول پرونده هسته‌ای ایران نیز تأکید کرد که پاسخ ایران به نامه ترامپ "خویشتندارانه" بوده است. وی تاکید کرد ایران آمادگی کامل برای مقابله با هرگونه تهدید را دارد.
چرا مسیر مذاکره هموار نیست؟
ایران با پذیرش مذاکرات هسته‌ای و انعقاد توافق برجام در سال ۲۰۱۵، حسن نیت خود را برای حل‌وفصل اختلافات نشان داد. اما خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و بی‌عملی اروپا در قبال تعهدات خود، موجب شد که ایران نسبت به امکان هرگونه توافق پایدار بی‌اعتماد شود. در حال حاضر، برنامه هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد و با وجود فضاسازی‌های سیاسی، هیچ نشانه‌ای از انحراف در آن گزارش نشده است.
در این شرایط، بازگشت به میز مذاکره، بدون ایجاد اعتمادسازی و رفع فشارهای تحمیلی، گزینه‌ای دور از انتظار است. سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی دولت آمریکا و تلاش برای اعمال فشار حداکثری بر ایران، مسیر گفت‌وگوها را دشوارتر کرده است.
"اتفاق بد"؛ گزینه نظامی یا فشارهای بیشتر؟
در اظهارات اخیر ترامپ به گزینه ای که او آن را "اتفاق بد" عنوان کرده اشاره‌ای نشده، اما مقامات آمریکایی پیش‌تر دو گزینه را مطرح کرده‌اند: مذاکره یا جنگ. وزیر دفاع و مشاور امنیت ملی آمریکا تصریح کرده‌اند که ترامپ از ایران خواسته برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند و در غیر این صورت، آمریکا گزینه‌های مختلفی را بررسی خواهد کرد. درخواستی که پاسخ منفی ایران به آن از پیش مشخص است.
موضع ایران در قبال تهدیدات نظامی؛
ایران به عنوان کشوری قدرتمند و دارای پشتیبانی و حمایت مردمی قابل‌توجه که نمونه آن در راهپیمایی اخیر روز قدس به نمایش گذاشته شد، نشان داده که در حفظ منافع و امنیت ملی خود بسیار حساس است. این حساسیت در برخورد با تهدیدات خارجی مشهود است. ایران ثابت کرده که در مواجهه با هرگونه تهدید، از تمام ظرفیت‌های خود برای مقابله استفاده خواهد کرد.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس و عضو شورای عالی امنیت ملی روز گذشته در مراسم روز جهانی قدس با اعلام موضع رسمی ایران در قبال تهدیدات نظامی گفت: در صورت هرگونه تعرض به حریم ایران، منطقه به‌طور کامل شعله‌ور خواهد شد و پایگاه‌های آمریکا و متحدانش نیز در امان نخواهند ماند. این اظهارات نشان می‌دهد که ایران گزینه‌ای به‌نام "پاسخ محدود" را در دستور کار ندارد و هرگونه اقدام نظامی آمریکا را آغازگر یک جنگ منطقه‌ای گسترده می‌داند.
تحلیلگران معتقدند که گزینه نظامی، با توجه به پیامدهای گسترده آن، گزینه‌ای پرهزینه برای واشنگتن است. ایران، با قدرت دفاعی و نفوذ منطقه‌ای خود، نشان داده که تهدیدات خارجی را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.
نقش اسرائیل در تشدید تنش‌ها
یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید تنش‌ها در منطقه، نقش اسرائیل است. این رژیم، همواره تلاش کرده با بحران‌سازی، توجه را از بحران‌های داخلی خود منحرف کند و ایران را به‌عنوان بزرگترین تهدید معرفی کند. از این رو، فشارهای آمریکا بر ایران، همسو با راهبردهای اسرائیل است. اگر ترامپ بخواهد به سیاست‌های اسرائیل در قبال ایران پایبند بماند، درگیری‌های منطقه‌ای افزایش خواهد یافت و ثبات خاورمیانه بیش از پیش متزلزل خواهد شد.
دو مسیر پیش روی ترامپ
ترامپ در مواجهه با پرونده ایران، دو راه پیش رو دارد: مسیر نخست، پذیرش واقعیت‌های منطقه‌ای، احترام به منافع و حقوق قانونی ایران، و تلاش برای کاهش تنش‌ها از طریق دیپلماسی واقعی؛ مسیر دوم، ادامه سیاست‌های فشار و تهدید که می‌تواند بحران‌های گسترده‌تری را رقم بزند.
ایران تا کنون نشان داده که به دنبال تنش‌زایی نیست، اما اگر مسیر دوم انتخاب شود، احتمال افزایش درگیری‌ها و ناآرامی‌ها در منطقه وجود دارد. اکنون باید دید ترامپ، که تاکنون بسیاری از پرونده‌های سیاست خارجی‌اش بی‌نتیجه مانده، آیا خواهد توانست پرونده ای را که به گفته او در صدر اولویت هایش قرار دارد بدون بحران جدید حل کند یا خیر.
نورنیوز