نورنیوز-گروه بین الملل: مارکو روبیو، وزیر خارجه جدید ایالات متحده، سفری مهم به خاورمیانه را آغاز کرده که نتایج آن می‌تواند تا حدی چشم‌انداز راهبرد ترامپ در قبال منطقه را مشخص کند.
این سفر که از اسراییل آغاز شده و قرار است با دیدار از عربستان سعودی و امارات متحده عربی ادامه یابد، بازتاب‌دهنده استراتژی جدید دولت دونالد ترامپ در خاورمیانه است. روبیو که برای نخستین‌بار در مقام وزیر امور خارجه به این منطقه سفر میکند، حامل پیام‌های مهم و تعیین‌کننده‌ای است که می‌تواند معادلات منطقه‌ای را دستخوش تغییرات اساسی کند.
محور اصلی این سفر را باید در تغییر چشمگیر سیاست امریکا در قبال اسراییل جست‌وجو کرد. برخلاف دوره جو بایدن که با وجود حمایت از اسراییل، انتقادهایی را نیز متوجه سیاست‌های نتانیاهو می‌کرد، دولت جدید ترامپ تصمیم گرفته است حمایت بی‌قید و شرط خود را از اسراییل اعلام کند.
این تغییر رویکرد نه تنها در سخنان روبیو و ترامپ، بلکه در اقدامات عملی مانند ارسال محموله بمب‌های سنگین به اسراییل - که در دوره بایدن تعلیق شده بود - نیز نمود یافته است. همچنین حمایت قاطع روبیو از طرح جنجالی ترامپ برای تصرف غزه و انتقال اجباری ساکنان آن به مصر و اردن نشان می‌دهد که واشنگتن آماده است تا در راستای تامین منافع اسراییل، حتی طرح‌های بحث‌برانگیز را نیز دنبال کند.
در سطح راهبردی، سفر روبیو به خاورمیانه را می‌توان تلاشی برای بازتعریف نقش امریکا در منطقه دانست. دیدارهای برنامه‌ریزی شده با مقامات عربستان سعودی و امارات متحده عربی نشان می‌دهد که واشنگتن به دنبال ایجاد اجماع منطقه‌ای برای پیشبرد سیاست‌های جدید خود است.
این سفر همچنین می‌تواند مقدمه‌ای برای تحولات مهم‌تر در آینده، از جمله تغییر در آرایش سیاسی منطقه و شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید باشد. حضور روبیو در یادبود هولوکاست و تاکید او بر مبارزه با یهودی‌ستیزی نیز نشان می‌دهد که دولت ترامپ تلاش دارد تا حمایت خود از اسراییل را در چارچوب یک روایت تاریخی و ایدئولوژیک قرار دهد.
نقشه راه ترامپ برای غزه؛ طرحی بدون اجماع جهانی
طرح ترامپ برای غزه که در دیدار اخیر نتانیاهو در واشنگتن مطرح شد، برنامه‌ای گسترده و بحث‌برانگیز برای آینده این منطقه است. این طرح که هنوز جزییات کامل آن منتشر نشده، از دو بخش اصلی تشکیل شده که بخش نخست و مهم‌تر آن، انتقال اجباری بیش از دو میلیون ساکن فلسطینی غزه به کشورهای همسایه، به‌ویژه مصر و اردن و اسکان دایمی آنها در این کشورهاست.
ترامپ مدعی است که ساکنان غزه در خانه‌های زیبا و نوساز اسکان داده شده و از جنگ و مرگ دور خواهند ماند. به گفته او، آنها حق بازگشت به غزه را نخواهند داشت، چراکه این منطقه ویران شده و قابل سکونت نیست. ترامپ معتقد است مردم غزه در صورت داشتن مکانی برای سکونت، مشکلی با رفتن به کشورهای دیگر ندارند و تاکنون تنها به دلیل نداشتن جای مناسب برای زندگی در غزه مانده‌اند.
بخش دوم طرح که پس از انتقال ساکنان اجرا خواهد شد، شامل واگذاری کنترل و مالکیت غزه به ایالات متحده است. طبق این برنامه، امریکا قصد دارد غزه را به یک منطقه نمونه گردشگری و تفریحی تبدیل کند. روبیو در سفر خود به اسراییل، این طرح را «تنها طرح موجود» برای حل بحران غزه توصیف کرده و نتانیاهو نیز از آن به عنوان «چشم‌اندازی جسورانه» استقبال کرده است. با این حال، این طرح با مخالفت‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی مواجه شده و جامعه جهانی، از جمله عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی همچنان از راه‌حل دودولتی حمایت می‌کنند.
تلاش واشنگتن برای تکمیل پازل توافق‌های ابراهیم
در ادامه سفر خود، روبیو در ریاض پیگیری روند عادی‌سازی روابط عربستان و اسراییل را در صدر دستور کار خود قرار خواهد داد. این اقدام در راستای راهبرد کلان دولت ترامپ است که گسترش توافقنامه ابراهیم را مهم‌ترین محور سیاست خاورمیانه‌ای خود می‌داند و از آن به عنوان «معامله قرن» یاد میکند.
دولت ترامپ امیدوار است با افزودن عربستان به عنوان مهم‌ترین قطعه این پازل، تحولی عظیم در منطقه ایجاد کند. عربستان سعودی نیز برای به رسمیت شناختن اسراییل، خواستار یک پیمان دفاعی به سبک ناتو با ایالات متحده و کمک به توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود شده است. با این حال، طرح جنجالی اخیر ترامپ برای غزه، سفر روبیو را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. عربستان سعودی در واکنشی سریع و غیرمعمول، با قاطعیت تشکیل کشور مستقل فلسطینی را شرط برقراری روابط دیپلماتیک با اسراییل اعلام کرده است - موضعی که نسبت به گذشته صریح‌تر بوده و نشان می‌دهد ریاض این مساله را بسیار جدی می‌گیرد.
از منظر استراتژیک، اگر تلاش‌های دیپلماتیک روبیو در عربستان به سرانجام برسد، معادلات خاورمیانه و راهبرد کشورهای اسلامی را دچار تغییر خواهد کرد، زیرا عربستان به عنوان رهبر جهان عرب با این اقدام می‌تواند پایانی بر دوره تحریم کامل اسراییل باشد و الگویی برای سایر کشورهای اسلامی در اتخاذ سیاست خارجی متوازن ارایه دهد.
با این وجود به نظر می‌رسد محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، عجله‌ای برای پیشبرد این توافق ندارد. به گفته تحلیلگران، عادی‌سازی روابط با اسراییل بزرگ‌ترین برگ برنده عربستان است و ولیعهد که پیش‌بینی میکند برای ۴۰ سال آینده یا بیشتر در قدرت بماند، ترجیح می‌دهد با احتیاط عمل کند.
در عین حال، طرح غیرمتعارف ترامپ برای غزه، ریاض را در موقعیت دشواری قرار داده و می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک روبیو را با چالش‌های جدی مواجه سازد، هرچند این به معنای آسیب جدی به روابط واشنگتن-ریاض نخواهد بود و باید دید که ترامپ برای تکمیل پازل روند عادی‌سازی روابط اسراییل و عربستان چه پیشنهاداتی را روی میز قرار خواهد داد.
*پژوهشگر مسائل خاورمیانه
اعتماد