نورنیوز – گروه اجتماعی: هفته گذشته برای شهرهای شمالی کشور هفته پرچالش و عجیبی بود. هجوم مسافران از شهرهای مختلف به استان های گیلان و مازندران اتفاقات عجیبی را رقم زد. از قطعی برق و آب به دلیل مصرف بیش از اندازه تا کمبود شدید بنزین و صف های چند کیلومتری مقابل پمپ بنزین های گیلان و غرب مازندران، از جمله اتفاقات ناخوشایندی بود که اخبار و فیلم های آن بارها در سایت های خبری و شبکه های مجازی منتشر شد. اما ماجرای بحران بنزین در شمال کشور و خالی شدن برخی از پمپ بنزین ها چه بود؟
تعطیلات هفته دوم شهریور، چالش های زیادی به همراه داشت . از ترافیک شدید در جاده های شمالی کشور تا خالی شدن پمپ بنزین ها و نارضایتی مردم از کمبود بنزین. استاندار مازندران روز پنج شنبه در حاشیه نشست بررسی چالش‌های غرب استان مازندران ادعا کرد که در یک هفته گذشته 21 میلیون گردشگر به استان مازندارن وارد شده اند؛ آماری بسیار عجیب و غیرقابل باور و چه بسا غیردقیق. استاندار گیلان نیز آمار مسافرانی را که از دهم تا چهاردهم شهریور به این استان سفر کرده اند 5 میلیون نفر اعلام کرد و گفت این تعداد در چند سال گذشته بی سابقه بوده است . سیل مسافران و گردشگران به این دو استان باعث شد تا مصرف بنزین در این دو استان به خصوص گیلان و غرب مازندران چند برابر شود و جایگاه های سوخت نتوانند سوخت مورد نیاز را در اختیار مردم قرار بدهند.
اوج نارضایتی ها روز چهارشنبه هفته گذشته بود. چندین جایگاه پمپ بنزین در شهرهای صومعه سرا، رشت، فومن، ماسال ، چابکسر ، رامسر، عباس آباد ، تنکابن و چالوس و نوشهر با کمبود شدید بنزین مواجه شدند و صف های کیلومتری در برخی از جایگاه ها تشکیل شد. برخی از جایگاه ها نیز به دلیل نداشتن بنزین تعطیل شدند و این باعث سرگردانی مردم شد. یکی از مسافران که از تهران به چابکسر آمده بود به نورنیوز گفت: «یکشنبه همراه با خانواده به این جا آمدیم تا از تعطیلات آخر تابستان استفاده کنیم. صبح روز پنج شنبه می خواستیم برگردیم ولی چهارشنبه به چند جایگاه پمپ بنزین رفتم ولی گفتند بنزین نداریم. مردم کلافه و عصبانی بودند و می ترسیدند مجبور شوند چند روز دیگر اینجا بمانند. برخی هم مقابل جایگاه صف کشیده بودند چون مسئول جایگاه گفته بود چند تانکر بنزین از قزوین و تهران به سمت شمال در حرکت است و به محض رسیدن دوباره بنزین توزیع می شود. برخی دیگر نیز ماشین ها را پارک کرده بودند و با دبه و گالن به جایگاه های مختلف سر می زدند تا شاید بتوانند چند لیتر بنزین تهیه کنند. شرایط بسیار بدی بود و من مجبور شدم به هر سختی که بود خودم را به لاهیجان برسانم و باک ماشین را پر کنم. برای همه این سوال مطرح است که با توجه به اینکه این حجم از سفر به استان های شمالی قابل پیش بینی است چرا مسئولان تمهیداتی برای تامین بنزین این استان ها انجام ندادند.»
چرا بنزین در شمال نایاب شد
کمبود شدید بنزین در شهرهای شمالی این واقعیت تلخ را نمایان کرد که زیرساخت های مناسب برای تامین سوخت بنزین و گازوئیل در شرایط خاص هنوز وجود ندارد. موضوعی که مسئولان شرکت نفت آن را تایید کرده و می گویند از قبل ذخیره‌سازی کافی بنزین به ویژه در انبار نفت چالوس نشده بود. از طرف دیگر ترافیک شدید در جاده های مواصلاتی به شمال کشور باعث شد انتقال بنزین با نفتکش، با تأخیرهای طولانی مواجه شود. نفتکشی که مسیری را در حالت عادی دو ساعته طی می‌کرد، ۹ ساعت در راه بوده و این موجب شده بنزین با تأخیر به برخی جایگاه‌ها برسد.
ویس کرمی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با حضور در برنامه تلویزیونی گفت: با توجه به تعطیلات طولانی مدت هفته گذشته، شاهد ازدحام بیش از حد جایگاه‌های سوخت و ترافیک فوق سنگین در مبادی ورودی و جاده‌های مواصلاتی استان‌های شمالی بودیم. این حجم از تردد باعث رشد جهشی و کم سابقه مصرف بنزین در یک هفته گدذشته در استان های شمالی کشور شد.
وی ادامه داد: مصرف بنزین از شنبه ۱۰ شهریور تا پنجشنبه ۱۵ شهریور به شدت افزایش پیدا کرد و به ترتیب ۱۴۲، ۱۳۷، ۱۳۲، ۱۴۰، ۱۲۴ و ۱۳۶ میلیون لیتر در روز بود؛ میانگین مصرف روزانه بنزین در این ۶ روز هم ۱۳۵ میلیون لیتر ثبت شده است .در روز پنج شنبه فقط در استان گیلان ۷.۵ میلیون لیتر بنزین توزیع شده که ۳ میلیون لیتر بیشتر از روزهای عادی بوده است. متأسفانه از قبل ذخیره‌سازی کافی بنزین به ویژه در انبار نفت چالوس صورت نگرفته بود و با تدابیری مانند انتقال بنزین با خط لوله به انبار نفت رشت و انبار نفت ساری و همچنین تأمین بنزین از استان‌های همجوار و غیر همجوار، مانند قزوین، زنجان، همدان و حتی اصفهان، تلاش کردیم سوخت مورد نیاز را تامین کنیم. از طرف دیگربه علت ترافیک فوق سنگین در جاده‌های شمال کشور، انتقال نفتکش‌ها از انبارهای نفت به جایگاه‌های سوخت با تأخیرهای طولانی مواجه شد؛ به طوری که زمان انتقال سوخت به جایگاه‌ها بیش از ۵ برابر حالت عادی بود. باید توجه داشت که مصرف بنزین استان‌های شمال کشور با افزایش بیش از ۶۰ درصدی در هفته گذشته مواجه شد و عواملی که گفته شد، باعث تعطیلی مقطعی برخی از جایگاه‌های سوخت در استان گیلان و غرب مازندران شد.
ناترازی بنزین عمیق تر می شود
رکورد شکنی مصرف بنزین به خصوص در ایام تعطیلات بازهم موضوع ناترازی بنزین در کشور را نمایان کرد. ناترازی بنزین هر روز عمیق تر می شود به طوری که طی سه سال اخیر بیش از 40 درصد به میزان مصرف سوخت بنزین افزوده شده و هم اکنون 85 درصد از سبد سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور را به خود اختصاص داده است. ناترازی در تولید و مصرف بنزین ، کشور را از تولید کننده بنزین به وارد کننده این فرآورده تبدیل کرده است. بر اساس آخرین گزارش های وزارت نفت، ایران روزانه بیش از 115 میلیون لیتر بنزین تولید میکند اما بیش از این میزان مصرف می شود. فروردین ماه امسال سیدکاظم عزیزی، معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت، اعلام کرد مصرف سرانه بنزین در کشور 2 برابر شده است. وی گفت: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حال حاضر کشور مصرف بی رویه انرژی است. این مسئله از یک سو منجر به از دست رفتن منابع محدود زیر زمینی کشور شده و از سوی دیگر خروج ارز از کشور را در پی دارد. یکی از اهداف مهمی قانون توسعه حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت، رسیدن مصرف سرانه بنزین کشور به 0.7 لیتر در روز بر نفر هدف گذاری شده است. در سال‌های ابتدایی اجرای این قانون (نیمه دوم دهه 80 و نیمه اول دهه 90) با محوریت ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت این شاخص محقق شد. موضوعی که نشان می‌دهد اجرای دقیق این قانون، می‌تواند معضل ناترازی بنزین را برطرف کند. اما طی سال‌های اخیر به‌تدریج از این شاخص دور شده‌ایم، به‌طوریکه هم‌اکنون این رقم به 2 برابر در روز بر نفر رسیده است. لازم است این مسئله مورد واکاوی و تدبیر جدی قرار گیرد. این قانون ضمن هدف‌گذاری سرانه مصرف، راهکارهایی نیز ارائه و تکلیف کرده است. برخی از این تکالیف با موفقیت اجرا شده و همچنان باید تداوم یابد و اجرای برخی دیگر مستلزم اهتمام و تدابیر خاص است.»
دلایل بسیاری درباره ناترازی سوخت بنزین در کشور بیان شده است. به اعتقاد برخی از کارشناسان عواملی مانند مصرف بالا، محدودیت‌های تولید، فرسودگی ناوگان حمل و نقل، قاچاق سوخت و عدم رعایت استانداردهای جهانی در خودروهای داخلی از عوامل اصلی ناترازی بنزین در کشور هستند . جلیل سالاری مدیرعامل شرکت پالایش و پخش خرداد ماه در گفت و گو با مهر با اشاره به اینکه مصرف سوخت خودروهای داخلی نسبت به استاندارد جهانی ۲ برابر است گفت: « اگر خودروهای داخلی، استاندارد بودند الان مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم بیش از ۵۰ میلیون لیتر در روز، بنزین صادر کنیم. طبق محاسبات، صادرات این میزان بنزین درآمدی معادل ۱۵ میلیارد دلار برای کشور به همراه دارد.»
سرانه بالای مصرف بنزین در ایران
کشورهای نفت‌خیز به دلیل دسترسی به منابع طبیعی نفت و گاز در استفاده از بنزین مزیت دارند، اما سیاست‌گذاری به گونه‌ای انجام می‌شود که از اتلاف منابع و منفعت نداشتن برای کشور جلوگیری شود. سرانه‌ی مصرف کشورهای اروپایی حدود ۰.۶ لیتر در روز به ازای هر نفر و تقریبا برابر با میانگین جهانی است. کشورهای اروپایی عمدتا کشورهایی با مساحت کم، شبکه‌ی ریلی گسترده و خودروهایی با مصرف کم هستند. علاوه بر این، توسعه‌ی صنعت حمل و نقل در این کشورها بر پایه موتورهای دیزلی و در سال‌های اخیر هیبریدی وبرقی بوده است.
سرانه‌ی مصرف بنزین در ایران حدود ۱.۲۷ لیتر به ازای هر نفر در روز و جزو سرانه‌‌های نسبتا بالا است. سرانه‌ی مصرف بنزین ایران مشابه کشورهایی نظیر لبنان، استرالیا و روسیه است. کشورهای هند و ترکیه نیز سرانه‌ی مصرف بنزین پایینی دارند که می‌تواند به دلایل مختلف از جمله استفاده از سایر سوخت‌ها نظیر گازوئیل باشد. ترکیه از جمله کشورهای خاورمیانه است که سرانه‌ی مصرف بنزین آن پایین است. بنزین سهم ۹ درصدی از سبد سوخت این کشور را تشکیل می‌دهد و عمده سوخت آن توسط گازوئیل تامین می‌شود و صنعت حمل و نقل در این کشور مشابه اروپا دیزل محور است.
نورنیوز