نورنیوز - گروه اجتماعی: مصحح مقصر است یا معلم؟! این سؤالی است که بسیاری از دانش‌آموزان، والدین، مدیران و حتی افکار عمومی از خود می‌پرسند. تفاوت فاحش میان نمرات نهایی و نمرات کلاسی، همه را متعجب کرده‌است. آیا دانش‌آموزان طی این همه سال چیزی نیاموختند یا اینکه روند امتحانات به گونه‌ای بوده که از آن‌ها تصویر دانش‌آموز ضعیف مدرسه به نمایش می‌گذارد؟!
ضعف آموزشی برای بار دیگر به رخ کشیده‌شد. نتایج نمرات امتحانات نهایی و گلایه والدین و دانش‌آموزان در فضای مجازی نشان می‌دهد که این امتحانات جز استرس و دلهره برایشان هیچ‌چیز دیگری نداشته‌است. متأسفانه نمرات تعداد زیادی از دانش‌آموزان افت کرده و همان چیزی که سال گذشته برای دانش‌آموزان پایه دوازدهم رخ داد، امسال برای دانش‌آموزان دهم، یازدهم و دوازدهم تکرار شده‌است. آنطور که مشخص است از اتفاق سال گذشته عبرت گرفته‌نشده و شیوه آموزش به همان سبک و سیاق قبلی ادامه پیدا کرده‌است. در مقابل، آزمونی سخت برای دانش‌آموزان درنظر گرفته شده‌است، آزمونی که تنها حفظیات درسی را بیشتر کرده و بیش از پیش محصلان را از مهارت‌آموزی و آموزش کاربردی دور کرده‌است. دانش‌آموزان گرفتار تصمیمات مسئولان آموزشی شده‌اند. مسئولانی که می‌گویند این تصمیمات به نفع دانش‌آموزان است و می‌تواند عدالت آموزشی را رقم بزند، اما والدین معتقدند این تصمیمات بدون پشتوانه به دانش‌آموزان ضربه زده‌است، چراکه نمرات آن‌ها را با افت شدید مواجه کرده و شرایط روحی‌شان را به شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.
عبرتی که از سال قبل گرفته نشد
امتحانات نهایی به صورت کشوری برگزار می‌شود و تأثیرات مهمی بر آینده دانش‌آموزان می‌گذارد، به همین دلیل محصلان همه تلاش خود را به کار می‌گیرند تا بهترین نمره را در این امتحانات کسب کنند، اما وقتی نتایج امتحان فاصله زیادی با تصوراتشان دارد، آن‌ها را سرخورده می‌کند و انگیزه و امیدشان را به تباهی می‌کشاند. قرار بود از آنچه در سال گذشته به سر دانش‌آموزان آمد، درس گرفته شود، اما متأسفانه نه‌تن‌ها عبرتی از آن گرفته‌نشده بلکه همان ضعف‌های گذشته به قوت خود باقی مانده‌است!
هنوز از یاد‌ها نرفته‌است که سال گذشته وزارت آموزش و پرورش طی گزارشی در خصوص میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان پایه دوازدهم در امتحانات نهایی خرداد ماه سال ۱۴۰۲ اعلام کرد «میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ در رشته تجربی ۲۳/ ۱۱، رشته ریاضی ۷۹/ ۱۰، رشته انسانی ۷۵/ ۸ و در رشته معارف ۵۶/ ۱۰ بوده‌است.» این آمار اعلام شده توسط محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌وپرورش بود و روند نزولی نمرات دانش‌آموزان را نشان می‌داد. پس از آن کارشناسان، تحلیلگران و جامعه نخبگانی حوزه تعلیم و تربیت و البته تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان حوزه آموزش کشور نظرات و راهکار‌هایی را برای تقویت مدارس و کیفیت آموزش مطرح کردند، اما پس از اعلام نتایج نمرات امسال دانش‌آموزانی که امتحان نهایی داشتند، به نظر می‌رسد که تغییر چندان مثبتی در این روند رخ نداده‌است.
یکی از دلایل اصلی بی‌ثمر‌بودن برگزاری امتحانات نهایی و دور شدن آن از اهدافی که برایش ترسیم‌شده، بی‌کیفیتی نظام آموزشی به خصوص در مدارس دولتی است. همان چیزی که کارشناسان تعلیم و تربیت بار‌ها و بار‌ها نسبت بدان ابراز نگرانی کرده‌اند. به همین دلیل نیاز است وزارت آموزش و پرورش بیش از آنکه به دنبال برگزاری امتحانات نهایی و تأثیر قطعی‌اش در کنکور باشد، برای ارتقای کیفیت نظام آموزشی تلاش کند.
شوکه‌شدن دانش‌آموزان و گلایه والدین
اعلام نتایج امتحانات نهایی موجی از گلایه‌ها را در فضای مجازی به راه انداخته‌است. یکی از والدین دانش‌آموزان در یک گروه تلگرامی نسبت به نتایج امتحانات نهایی اعتراض کرد و با به اشتراک گذاشتن کارنامه فرزند خود نوشت: «کارنامه دختر من نشان می‌دهد که او از پایه اول ابتدایی تا به حال، شاگرد اول کلاسشان بوده، اما نتایج نمرات نهایی او همه‌مان را شوکه کرده‌است. به خدا انصاف نیست دانش‌آموزان را از لحاظ روحی نابود می‌کنند. حال دخترم به قدری بد است که غذا نمی‌خورد. باید مشخص شود که این برگه‌ها چطور تصحیح شده‌اند. مگر با این بچه‌ها، این آینده‌سازان و سرمایه ملی کشور، دشمنی دارند که این همه سخت‌گیری می‌کنند. باید مشخص شود که فرزند من از پایه ابتدایی در این مدارس بی‌سواد بار آمده، برگه‌اش جابهجا شده، یا مصحح سخت‌گیری بیش از حد کرده‌است. شاید هم معلمانش الکی به او ۲۰ داده‌اند! چطور امکان دارد که از اول ابتدایی تا پایان سه سال متوسطه اول معدلش ۲۰ باشد، اما در امتحانات نهایی ۱۰ بگیرد؟!»
یکی دیگر از والدین نیز نوشت: «اون از شروع سال تحصیلی که کلاس‌ها بدون معلم بود، بعد هم ماجرای کارت ورود به جلسه که این همه چالش داشت و ذهن بچه‌هایمان را بهم ریخت. حالا هم بعد از گذراندن شرکت در جلسه امتحانات نهایی و پاسخ به سؤالات، نتایج منتشر شده امید و انگیزه آن‌ها را نابود کرده‌است. مسئولان آموزش و پرورش متوجه هستند که چه بلایی سر بچه‌ها می‌آورند. حق پسر من که دانش‌آموز زرنگ کلاسشان بود، این نیست که با شکست سنگین مواجه شود. واقعاً هدف مسئولان از این کار‌ها چیست که با روحیه و احساسات این بچه‌های بی‌گناه اینگونه بازی می‌کنند؟!»
ایرادات برگزاری امتحانات نهایی
در میان گلایه‌هایی که نسبت به نتایج امتحانات نهایی منتشر شده‌است، برخی از معلمان که مصححان اوراق امتحانی بودند نیز اظهارنظر کرده‌اند. یکی از آن‌ها به ایرادات برگزاری امتحانات نهایی اشاره کرد و نوشت: «سؤالات امتحانات نهایی بسیار مفهومی بودند، دانش‌آموزی که مفاهیم کتاب کاملاً نفهمیده نمی‌توانست پاسخ بدهد، البته در حوزه تصحیح حتی همکاران این دقت‌نظر را داشتند که اگر دانش‌آموزی مفهوم را رسانده نمره به برگه او تعلق بگیرد تا خدای نکرده حقی ضایع نشود. برگزاری امتحانات نهایی برای پایه دهم در خرداد ۱۴۰۳ کمی زود بود حداقل باید برای چهار درس باشد، اگر دانش‌آموزان ما مفهومی درس را یاد نگیرند با این سؤالات مفهومی افت بسیار شدیدی می‌کنند. ضمناً به عنوان دبیری که هم مصحح بودم و هم جزو عوامل اجرایی امتحانات نهایی می‌گویم باید قبل از امتحانات نهایی دانش‌آموزان توجیه بشوند، چون اکثراً سؤالات را جابهجا می‌نویسند، بد خط می‌نویسند، نوع خودکار و صندلی مکانی که امتحان می‌دهند در امتحانات نهایی خیلی مهم است.»
تحلیل میانگین معدل امتحان نهایی اواخر هفته
به دنبال گلایه والدین و دانش‌آموزان در فضای مجازی نسبت به برگزاری امتحانات نهایی و اعلام نتایج آن، فرخ طبری، رئیس اداره آزمون‌های مرکز ارزشیابی نظام آموزش و پرورش گفت: «نتایج امتحانات نهایی در سایت وزارتخانه قابل‌مشاهده است و دانش‌آموزان از طریق سامانه می‌توانند اعتراضات خود را نسبت به نمره درس مورد نظر در سامانه مذکور ثبت و اعلام کنند.»
او در پاسخ به سؤالی مبنی‌بر اینکه میانگین معدل امتحان نهایی دانش‌آموزان چه زمانی اعلام می‌شود، اظهار داشت: «در حال حاضر اعلام نتایج اولیه نمرات نهایی دانش‌آموزان انجام شده‌است، بنابراین باید دانش‌آموزان منتظر بمانند تا اعلام نتایج قبلی صورت بگیرد و نتایج تحلیل شود. این اتفاق تقریباً در اواخر هفته محقق می‌شود.»
۷۰ درصد دانش‌آموزان به کنکور فکر نمی‌کنند
نسرین محمدباقری، کارشناس تعلیم و تربیت به «جوان» می‌گوید: «به دلیل تأثیر قطعی معدل امتحانات نهایی در کنکور، سطح سؤالات بالا رفته و برخی از امتحانات سخت و سنگین بوده و به روحیه دانش‌آموزان صدمه زده‌است.»
او ادامه می‌دهد: «بچه‌ها در دو سال دوران کرونا، مجازی درس خواندند و کیفیت آموزشی به شدت افت کرد. این موضوع در مقاطع بعدی خود را به خوبی نشان داد؛ آن‌ها که نتوانستند مفاهیم پایه را به خوبی یاد بگیرند در سال‌های بعد با مشکل مواجه شدند. ناگهان در راستای عدالت آموزشی از اوایل سال تحصیلی اعلام شد امسال امتحانات هر سه پایه متوسطه دوم نهایی برگزار می‌شود تا نمرات آزمون‌ها در کنکور تأثیر قطعی داشته‌باشد، این موضوع همراه با شرایط برگزاری امتحانات خرداد استرس بچه‌ها را افزون کرد. دانش‌آموزان از ساعت ۵/۶ یعنی یک ساعت قبل آزمون در جلسه حضور داشتند و اکثر آزمون‌ها با تأخیر برگزار می‌شد. از طرفی برگه‌ها جداجدا در اختیارشان قرار می‌گرفت و در بیشتر آزمون‌ها هفت یا هشت برگه دست بچه‌ها بود! برخی آزمون‌ها هم سخت بود، حالا نتایج نمرات که بعضاً افت تحصیلی آن‌ها را نشان داده به شدت حالشان را دگرگون کرده‌است.»
محمدباقری در ادامه اظهار می‌دارد: «واقعیت این است همه دانش‌آموزان به کنکور و دانشگاه فکر نمی‌کنند، عمده‌آن‌ها می‌خواهند مهارتی یاد بگیرند و وارد بازار کار شوند. در خوش‌بینانه‌ترین حالت شاید ۳۰ درصد از آن‌ها به کنکور فکر کنند و بخواهند وارد دانشگاه شوند. با این حال برای گرفتن دیپلم همه باید فشار امتحانات نهایی و استرس آزمون نهایی را متحمل شوند.»
دانش‌آموز مهارت می‌خواهد
ضعف پایه‌ای دانش‌آموزان و سخت‌بودن سؤالات امتحانات نهایی سبب‌شده آموزش و پرورش با چالش‌های متعددی در این زمینه مواجه شود. از طرفی عمده بچه‌ها بنا به دلایل متعددی، علاقه‌ای به درس و مدرسه ندارند و این بی‌علاقگی هم روز به روز بیشتر می‌شود. محمدباقری با اشاره به اینکه شیوه‌های تدریس مناسب جامعه امروز نیست، تصریح می‌کند: «۲۶ سال است که معلم هستم، به جرئت می‌گویم مفاهیم روش‌های تدریس در این سال‌ها تغییری نکرده! متأسفانه امکانات آموزشی به روز نشده، این در حالی است که بچه‌های این دوره اصلاً با دوره‌های قبل قابل‌مقایسه نیستند، آن‌ها به تلفن همراه و اینترنت دسترسی دارند و روش‌های تدریس قدیمی و کتاب‌های سنگین برای آن‌ها معنا و کاربردی ندارد، همین موضوع یکی از دلایل اصلی بی‌علاقگی بچه‌هاست و دیگر درس، اولویت آن‌ها نیست. محمدباقری ادامه می‌دهد: «دانش‌آموز امروز ترجیحش این است که مهارتی یاد بگیرد، سرکار برود و درآمدی داشته باشد، اما متأسفانه مسئولان آموزش و پرورش با تصمیماتشان او را درگیر حفظیات کرده‌اند. یادم است در شروع کارم در شغل معلمی، فقط دو الی سه دانش‌آموز از کلاس (که خانواده‌شان وضعیت مالی مناسبی نداشتند، سرکار می‌رفتند)، اما در سال‌های اخیر، تعداد زیادی از بچه‌های کلاس با افتخار می‌گویند که سرکار می‌روند و درآمد دارند.»
آموزش ناعادلانه و آزمونی سخت!
این همه استرس و دلهره بابت امتحانات نهایی و تأثیر آن در کنکور به جان دانش‌آموزان افتاده‌است، اما در نهایت هیچ چیزی عایدشان نشده‌است. در همین رابطه کارشناس تعلیم و تربیت می‌گوید: «دانش‌آموزان در پس حفظیات محتوای کتب درسی هیچ مهارتی یاد نمی‌گیرند و تنها اضطراب شرکت در امتحانات نهایی را تجربه می‌کنند. به نظر من این همه سخت‌گیری برای پاسخ به سؤالات سخت یعنی هیچ فایده‌ای برای آن‌ها ندارد. فقط با این کار، محفوظات دانش‌آموزان زیاد شده‌است، محفوظاتی که در آینده به کارشان نمی‌آید.»
حال آموزش خوب نیست
محمدباقری می‌گوید: «اصل ماجرا یعنی اینکه با برگزاری آزمونی یکسان برقراری عدالت آموزشی رخ می‌دهد، قشنگ است، اما بچه‌ها در شرایطی به طور یکسان مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که پیش‌زمینه این کار یعنی برخورداری همه آن‌ها از آموزش، یکسان نیست. برای مثال، دانش‌آموزان غیرانتفاعی از همین حالا یعنی تیرماه درس و مدرسه را شروع کرده‌اند، آن‌ها تا خردادماه سال بعد فرصت کافی برای آموزش و یادگیری دارند، اما در مدارس دولتی فرصت کوتاه است و تمام هم و غم معلم به پایان رساندن کتاب است و تکرار و تمرین کافی صورت نمی‌گیرد.»
او ادامه می‌دهد: «شاهد آن بودیم که در سال تحصیلی گذشته، تعداد زیادی از مدارس دولتی تا آبان یا آذر ماه معلم نداشتند. این موضوع یک فاجعه است. وقتی دانش‌آموزان نتوانند مفاهیم درسی را به خوبی یاد بگیرند، نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود.» این کارشناس تعلیم و تربیت تصریح می‌کند: «بدون شک امتحانات نهایی سبب می‌شود خانواده‌ها و دانش‌آموزان گرایش بیشتری به سمت مدارس غیردولتی پیدا کنند تا هم در امتحانات نهایی و هم به تبع آن در کنکور نتیجه بهتری کسب کنند و آینده بهتری برای بچه‌ها رقم بخورد.»
او در پایان تأکید می‌کند: «راه برقراری عدالت آموزشی فقط برگزاری امتحانات نهایی نیست. باید زمینه‌های آموزش کیفی و مطلوبی برای همه فرزندان ایران فراهم گردد. ریشه‌های بی‌انگیزگی بچه‌ها درمان شود. شیوه‌های آموزش بازبینی شود و حال معلمان بهتر گردد. شأن و منزلت معلمان ارتقا یابد تا معلم با انگیزه بهتر سرکلاس حضور پیدا کند. در آخر اینکه حال آموزش ما خوب نیست. مسئولان باید آن را جدی بگیرند.»
روزنامه جوان