نورنیوز – گروه اجتماعی : گرمای هوا از خرداد ماه، زودتر از چیزی که پیش بینی می‌شد بر آسمان کشور حاکم شد؛ گرمایی که متاثر از تغییرات آب و هوایی در جهان به وجود آمده و بسیاری از کشورها نیز با آن دست به گریبان هستند. با بالا رفتن دما مصرف انرژی به خصوص برق نیز افزایش پیدا کرد و این بار کشورهای مختلف بخصوص در منطقه خاورمیانه برای کاهش فشار به شبکه برق و پایین آوردن مصرف و جبران ناترازی تدابیر مختلفی اندیشیدند.
در ایران نیز طی چند سال اخیر برای کاهش مصرف برق در ساعات اوج گرما در فصل تابستان، و پایدار نگه داشتن شبکه تولید برق اقداماتی انجام گرفته است. از طرح خاموشی یک یا دو روزه در شهرک های صنعتی و ارایه برق تشویقی به آنها در ساعات پایانی شب تا تشویق مصرف کنندگان خانگی به کاهش مصرف و اعطای جوایز مختلف مانند رایگان شدن برق و خودروی اتومات و لوازم خانگی از جمله اقداماتی است که وزارت نیرو انجام داده است.
اما مهمترین اقدامی که چند سالی است در عمل به ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب هیات وزیران انجام می شود کاهش ساعات کار ادارات و بانک ها و سایر نهادهای دولتی در فصل گرم سال است تا در اوج بار شبکه برق مصرف کاهش پیدا کند. بدین ترتیب طی سالهای اخیر ساعات کار ادارات و بانک ها و نهادهای دولتی از 15 خرداد تا 15 شهریور ساعت 6 صبح تا 13 تعیین شده و کارمندان موظف هستند راس ساعت 6 در محل کار حضور داشته باشند و بعد از ساعت 13 نیز همه وسایل سرمایشی خاموش شوند. این تدبیر، سال گذشته منجر به صرفه جویی در مقادیر قابل توجهی از مصرف برق شد. اما با تغییر ساعت کار ادارات، بسیاری از کارمندان ترجیح می دهند با خودروی شخصی به محل کار بروند و بعد از پایان ساعت کار زودتر به خانه برگردند.
داده های مرکز آمار نشان می دهد 53.72 درصد از خانوارهای شهری از خودرو شخصی استفاده می کنند. به گفته مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، آمار روزانه جابجایی در پایتخت، حدود ۱۹ میلیون سفر است که از این میزان، حدود ۴۳ درصد سفرهای شغلی است. بررسی ها نشان می دهد با تغییر ساعت کار ادارات میزان استفاده از خودروهای شخصی افزایش پیدا می کند و پیک ترافیک صبحگاهی نیز به ساعت 6 صبح رسیده است.
کاهش مصرف برق ، افزایش مصرف بنزین
با تغییر ساعت کار ادارت شاهد کاهش فشار به شبکه برق در ساعت اوج مصرف صبحگاهی هستیم . تابستان سال گذشته تغییر ساعات کار ادارت و بانک ها و موسسات دولتی کاهش ٨٥٠ مگاواتی اوج بار شبکه برق را به همراه داشت. مسئولان صنعت برق انتظار دارند میزان این صرفه جویی، امسال به 1500 مگاوات برسد که تقریبا معادل مصرف 3 استان کشور است.
اما سوی دیگر این ماجرا افزایش مصرف روزانه بنزین است. با تغییر ساعت کار ادارات میزان استفاده از خوردوهای شخصی بیشتر شده به طوری که بررسی ها نشان می دهند بسیاری از خودروهایی که ساعت 6 صبح در معابر اصلی شهر تردد می کنند تک سرنشین هستند. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گفته: تغییر ساعات اداری تأثیر مستقیم در افزایش مصرف بنزین داشته به‌طوری که اغلب مردم با اتومبیل‌های شخصی به سر کار می‌روند و در ساعات پایانی نیز که حدود ساعت 13 است، با وسایل نقلیه شخصی بیشتر تردد می‌کنند و این مسئله موجب شده 1.5 میلیون لیتر در تهران به مصرف بنزین اضافه شود. در واقع تغییر ساعات اداری موجب افزایش 11 درصدی بنزین در سطح تهران و افزایش 6 درصدی بنزین در سطح کشور شده است. متوسط مصرف روزانه بنزین در سال 1403 تا امروز به 121 میلیون لیتر رسیده که رقم بالایی است.
اکنون جای طرح این سوال است که هزینه های ناترازی برق که عامل اصلی تغییر ساعت کاری ادارات بوده بیشتر است یا هزینه های ناشی از افزایش مصرف روزانه بنزین.
رکورد شکنی و سرانه‌ی بالای مصرف بنزین در ایران
بررسی ها نشان می دهند سرانه مصرف بنزین در ایران، در مقایسه با کشورهای منطقه و اروپا بالا است. ناترازی در تولید و مصرف بنزین ، کشور را از تولید کننده بنزین به وارد کننده این فرآورده تبدیل کرده است. بر اساس آخرین گزارش های وزارت نفت ایران روزانه بیش از 115 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند و به همین میزان نیز بنزین مصرف می شود. بر اساس برنامه هفتم توسعه، صنعت پالایش تا پایان سال 1406 دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت گاز را هدف‌گذاری کرده است اما به نظر می رسد تولید داخل کافی نیست. رکورد مصرف بنزین در کشور 29 اسفند سال گذشته شکسته شد. در این روز بیش از 152 میلیون لیتر بنزین مصرف شد . در 11 فروردین امسال نیز 130 میلیون لیتر بنزین مصرف شد. با توجه به تعطیلی های شهریور ماه به نظر می رسد بازهم باید شاهد رکوردشکنی در مصرف بنزین باشیم.
فراورده‌های سوختی نظیر گازوئیل ، بنزین ، سوخت جت و نفت سفید، حدود ۶۳ درصد حجمی هر بشکه از نفت خام را تشکیل می دهند. در سال ۲۰۲۲ میزان تولید فراورده‌های پالایشی در جهان ۹۳ میلیون بشکه در روز بوده است که از این میان گازوئیل با ۳۴ درصد و بنزین با ۲۸ درصد بیشترین سهم تولید را داشته‌اند.
بنزین و گازوئیل به دلیل کاربرد فراوانی که در حمل و نقل و جابجایی کالاها و مسافران دارند، اثر مستقیم روی هزینه‌های زندگی و رفاه مردم دارند. از این‌رو تمامی دولت‌ها سعی می‌کنند با اتخاذ سیاست‌های مناسب این محصولات را به بهترین شکل به دست مردم و مصرف‌کنندگان برسانند. در سال ۲۰۲۲، روزانه به صورت میانگین ۲۶ میلیون بشکه (۴ میلیارد و ۱۳۴ میلیون لیتر در سال) بنزین در دنیا تولید شده و به مصرف رسیده است.
ایالات متحده با یک میلیارد و ۳۱۰ میلیون لیتر در روز تولید و یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون لیتر در روز مصرف، بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده بنزین در دنیا است. خودروهایی با بدنه‌ی بزرگ و موتورهای حجیم، جمعیت زیاد، مساحت گسترده و فرهنگ مردم در سفر کردن از عمده دلایل مصرف بالای بنزین در ایالات متحده آمریکاست. در این کشور، هر نفر به صورت میانگین ۴.۲۶ لیتر بنزین در روز مصرف می‌کند. در آمریکا به ازای هر هزار نفر، ۹۰۸ خودرو وجود دارد. بیش از ۹۰ درصد از وسایل نقلیه در این کشور با سوخت بنزین کار می‌کنند.
پس از ایالات متحده، کشورهای عربی قطر و امارات به لطف منابع فراوان نفت و گاز و جمعیت کم، سرانه‌ی مصرف بالاتر از ۴ لیتر به ازای هر نفر در روز دارند. سایر کشورهای عربی خلیج فارس مانند کویت و عربستان به ترتیب با ۳.۲ و ۲.۲ لیتر به ازای هر نفر دارای سرانه مصرف بالایی هستند.
کشورهای نفت‌خیز به دلیل دسترسی به منابع طبیعی نفت و گاز در استفاده از بنزین مزیت دارند، اما سیاست‌گذاری به گونه‌ای انجام می‌شود که از اتلاف منابع و منفعت نداشتن برای کشور جلوگیری گردد. سرانه‌ی مصرف کشورهای اروپایی حدود ۰.۶ لیتر در روز به ازای هر نفر و تقریبا برابر با میانگین جهانی است. کشورهای اروپایی عمدتا کشورهایی با مساحت کم، شبکه‌ی ریلی گسترده و خودروهایی با مصرف کم هستند. علاوه بر این، توسعه‌ی صنعت حمل و نقل در این کشورها بر پایه موتورهای دیزلی و در سالهای اخیر هیبریدی وبرقی بوده است.
سرانه‌ی مصرف بنزین در ایران حدود ۱.۲۷ لیتر به ازای هر نفر در روز و جزء سرانه‌‌های نسبتا بالا است. سرانه‌ی مصرف بنزین ایران مشابه کشورهایی نظیر لبنان، استرالیا و روسیه است. کشورهای هند و ترکیه نیز کمترین سرانه‌ی مصرف بنزین را دارند که می‌تواند به دلایل مختلف از جمله جمعیت بسیار زیاد هند و استفاده از سایر سوخت‌ها نظیر گازوئیل باشد. ترکیه از جمله کشورهای خاورمیانه است که سرانه‌ی مصرف بنزین آن پایین است. بنزین سهم ۹ درصدی از سبد سوخت این کشور را تشکیل می‌دهد و عمده سوخت آن توسط گازوئیل تامین می‌شود و صنعت حمل و نقل در این کشور مشابه اروپا دیزل محور است.
نورنیوز