نورنیوز- گروه اجتماعی: مصرف آب شرب و همچنین برق در پایتخت با گرم شدن هوا روند افزایشی پیدا کرد. موضوعی که یک ماه گذشته نیز مسئولان آب و فاضلاب و همچنین وزارت نیرو آن را پیش بینی کرده بودند. این درحالی است که بسیاری از مردم تصور می کنند به دلیل بارندگی های خوب زمستان و بهار امسال خبری از کمبود آب و انرژی نیست. از سوی دیگر درحالی که این روزها بازار انتخابات داغ است نگاهی به برنامه های دو کاندیدای اصلی ریاست جمهوری و صحبت های آنها نشان می دهد که آنها به مشکل کم آبی و همچنین فرونشست زمین که در پی پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی اتفاق می افتد و مسایل محیط زیست که زندگی مردم را در خطر قرارداده است توجه چندانی ندارند.
دیروز بهنام بخشی سخنگوی آبفای تهران در یک برنامه تلویزیونی آماری از مصرف آب شرب در روز یکشنبه داد. آماری که در مقایسه با آبان سال گذشته رشد 100 میلیون لیتری مصرف آب در تهران را نشان می دهد. این مقام مسئول اضافه کرد که ۳۵ درصد مشترکان شهر تهران در رده خوش مصرف‌ها قرار دارند، ۶۰ درصد پرمصرف هستند و ۵ درصد بد مصرف هستند. مشترکان خوش مصرف ۱۲ هزار لیتر بر اساس الگوی مصرف استفاده می‌کنند و اگر مصرف خود را از الگو هم کاهش دهند پاداش مدیریت مصرف دریافت خواهند کرد. برای بد مصرف‌ها هم ۳ بار اخطار داده میشود و اگر رعایت نکنند با اعلام قبلی آب آنها قطع خواهد شد.
از شروع تابستان و با گرم شدن هوا و رسیدن دما به بالای 30 درجه، مصرف آب نیز شتاب بیشتری گرفت به طوری که در روز یکشنبه 3 میلیون و 697 هزار متر مکعب آب در همین روز مصرف شده است. با افزایش روند دما طی روزهای جاری و رفتن دما به بالای 40 درجه از یکشنبه هفته آینده بازهم باید منتظر رکورد شکنی تهرانی ها در مصرف آب باشیم.
تهران به دلیل دارا بودن بیشترین جمعیت در کشور بیشترین آب شرب را نیز مصرف می کند اما تنها 10 درصد از مصرف ، آب شرب خانگی است و بیشتر از ۹۰ درصد آب مصرفی کشور به کارخانه‌ها، کشاورزی و بخش خدمات اختصاص دارد. در حالی که سرانه مصرف آب شرب در دنیا معمولاً بین 120 تا 150 لیتر در روز است، در تهران این میزان مصرف بین 250 تا 300 لیتر در روز است و این یعنی مردم تهران تقریباً دو برابر متوسط جهانی آب مصرف می‌کنند.
سرانه مصرف آب در ایران
ایران سرزمینی کوهستانی است که دو رشته کوه البرز و زاگرس همانند دیواره‌ای مانع رسیدن ابرهای باران‌زا از شمال و غرب کشور به بخش‌های مرکزی می‌شوند و به همین دلیل نیز بخش اعظم کشور را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهد.
کمبود منابع آبی همواره به عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت‌ها در اقلیم ایران مطرح بوده است. متوسط بارندگی در جهان در حدود ۸۶۰ میلیمتر است و این در حالی است که متوسط درازمدت این رقم در ایران ۲۵۰ میلیمتر است. (لازم به ذکر است میزان بارندگی در سال آبی ۱۴۰۰ در کشور ۳۲۴ میلیمتر بوده است) توزیع بارندگی در ایران نیز ناهمگون است، به نحوی که یک درصد از مساحت ایران بارشی بیش از هزار میلیمتر دارد اما میزان بارندگی در مناطقی همچون حوضه آبریز شرق کشور در حدود ۱۴۸ میلیمتر است.
به‌طور کلی آب در سه بخش کشاورزی، شرب و صنعت مصرف میشود. آخرین آمار از توزیع سهم مصرف آب نتایج جالبی را نشان می‌دهد. در ایران، سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است، در صورتی‌که در کشورهای توسعه یافته سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است.
بررسی وضعیت کشاورزی در ایران نشان می دهد که هنوز با استانداردهای جهانی در زمینه آبیاری زمین‌های کشاورزی فاصله داریم. استانداردی که با آبیاری قطره‌ای ضمن بالا بردن میزان بهره‌وری زمین‌های کشاورزی تأثیر بسزایی در کاهش مصرف آب دارد. با وجود این، هنوز هم بسیاری از کشاورزان ما به همان روش‌های سنتی زمین‌های کشارزی‌شان را آبیاری می‌کنند.
اما سرانه مصرف آب به عوامل متعددی از جمله شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی، نوع فرهنگ هر منطقه، تعرفه و قوانین بازدارنده، تجهیزات کاهنده مصرف، وضعیت بهداشتی و غیره بستگی دارد. به طور کلی در اکثر کشورهای توسعه یافته که منابع آبی شان بیشتر از ماست به دلیل وجود زیرساخت‌های مناسب و قوانین بازدارنده و تعرفه‌های بالای آب، میزان سرانه مصرف آب از ایران کمتر است. به عنوان مثال سرانه مصرف آب در کشور دانمارک (۱۵۹ لیتر در روز)، سوئد ( ۱۶۴ لیتر)، پرتغال (۱۹۴ لیتر)، اسپانیا (۲۰۰ لیتر)، انگلستان (۱۵۳ لیتر)، اتریش (۱۵۳ لیتر)، ایرلند (۱۴۲ لیتر)، فرانسه (۱۳۹ لیتر)، آلمان (۱۲۹ لیتر)، هلند (۱۲۹ لیتر) است.
اما چرا سرانه مصرف آب در ایران بالاتر از میانگین جهانی و بسیاری از کشورهای توسعه یافته است؟ «بهنام بخشی» کارشناس ارشد شرکت آب و فاضلاب استان تهران چالش بزرگ را هدر رفت آب می‌داند و معتقد است با فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌توانیم میزان مصرف روزانه را به ۱۵۰ لیتر کاهش بدهیم. او در گفت‌وگو با «نورنیوز» با اشاره به آمارهایی در زمینه مصرف آب شرب و همچنین مدیریت مصرف آب گفت: «تهران، سه سال خشکسالی را پشت سر گذاشته است. این کم بارشی شرایط خاصی را پیش روی پایتخت ایجاد کرده است. در زمان ترسالی که با بارش‌‌های مطلوب همراه است ۷۵ درصد منابع تأمین کننده آب تهران از سدها و آب‌‌های سطحی و ۲۵ درصد منابع تأمین آب از آب‌‌های زیرزمینی است. اما در این سه سال خشکسالی سفرههای زیر زمینی دچار افت شده است .»
او با اشاره به اینکه عمق چاه‌های برداشت آب از سفرههای زیرزمینی تهران از ۱۸۰ متر به ۳۰۰ متر افزایش پیدا کرده است گفت: «همین امر تبعات زیست محیطی بسیاری دارد . این اتفاق‌هایی که در سطح شهر و پایین دست شهرها شاهد هستیم واین رانش‌‌‌ها و فروچاله‌‌‌ها به خاطر این است که سفرههای زیرزمینی شرایط ناپایداری پیدا می‌کنند و تأثیر آن همین فرونشست‌هایی است که می‌بینیم. همه اینها ما را به سمت و سویی می‌برد که مدیریت مصرف باید جزء ضرورت‌‌های ما باشد. وظیفه ما تأمین آب ، انتقال آب، تصفیه و توزیع آب شرب با بهترین کیفیت به مشترکان است و این رسالتی است که مردم تهران به عهده شرکت آب و فاضلاب قرار داده‌اند. ما به تناسب نیاز آنها آب را تأمین می‌کنیم. اما اگر در حوزه مدیریت مصرف آب با ما همراهی کنند شرایطی به وجود می‌آید که کمتر از سفرههای زیرزمین برداشت کنیم. الآن به شرایطی رسیدیم که ۶۰ درصد آب شرب را از منابع سطحی و ۴۰ درصد بقیه را از منابع زیرزمینی برداشت می‌کنیم. هرچقدر بتوانیم در مصرف مدیریت داشته باشیم و هر شهروند میزان مصرف روزانه آب شرب را به ۱۵۰ لیتر کاهش بدهد چندین حلقه چاه منابع آب زیرزمینی خاموش می‌شوند و برداشتی از آنها انجام نمی‌گیرد. همین کمک زیادی به سفرههای زیرزمینی می‌کند و ذخایر آب‌‌های زیرزمینی ما برای سال‌‌های آینده حفظ میشود و این سال‌‌‌ها را بدون نگرانی سپری می‌کنیم».
چالش‌های مصرف بی‌رویه آب
یکی از چالش‌های بزرگ در مصرف آب که باعث هدر رفتن آن میشود زمان استحمام به‌خصوص حمام کردن کودکان است، در حالی که با یک کار ساده می‌توانیم از هدر رفت آب جلوگیری کنیم. کارشناس ارشد شرکت آب و فاضلاب راهکارهایی برای مدیریت مصرف آب ارائه می‌دهد: «زمانی که بچه‌‌‌ها وارد حمام می‌شوند شیر آب را باز می‌کنند تا آب گرم شود. در همین فاصله چندین لیتر آب هدر می‌رود. باید بچه‌‌‌ها آموزش ببینند که با قراردادن ظرف زیر شیر آب که کاملا سالم و قابل خوردن است از هدر رفت آب جلوگیری کنند. می‌توانیم این آب را ذخیره کنیم و از آن برای آبیاری گلدان یا باغچه و حتی شست و شوی ظروف استفاده کنیم. امروز در بسیاری از آپارتمان‌‌‌ها دستشویی فرنگی داخل حمام قرار دارد و هربار با زدن دکمه سیفون مقدار زیادی آب که داخل فلاش تانک‌‌‌ها ذخیر شده هدر می‌رود. می‌توانیم با قرار دادن یک بطری آب یا ماسه داخل مخزن ظرفیت آبگیری سیفون را به نصف برسانیم. یکی از بخش هایی که شاهد عدم همراهی شان در مدیریت مصرف آب هستیم ساختمانهای در حال ساخت است . کسانی که ساخت و ساز می‌کنند مراجعه کرده و می‌گویند برای مصرف روزانه آب کارگران ساختمانی نیاز به تأمین آب دارند و قول می‌دهند از آب شرب استفاده نکنند ولی شاهد هستیم آنها مصرف بی‌رویه می‌کنند و زمانی هم که تذکر می‌دهیم می‌گویند شما جریمه کنید ما پولش را می‌دهیم. وقتی هم که می‌خواهیم آب را قطع کنیم دو تن ماسه در مسیر کنتور آب می‌ریزند تا امکان دسترسی و قطع آب را نداشته باشیم.»
۲۰ میلیون لیتر صرفه‌جویی آب
با فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت مصرف آب می‌توانیم گام بزرگی در کاهش مصرف آب شرب برداریم. نمونه آن هم اقداماتی بود که توسط شرکت آبفا در ۶ ماهه اول سال گذشته انجام شد و کاهش ۲۰ میلیون متر مکعبی مصرف آب را در پی داشت. کارشناس شرکت آبفا در تشریح این برنامه‌‌‌ها گفت: «سال گذشته با همکاری مردم و فرهنگ‌سازی که در این زمینه انجام گرفت شهروندان ۲۰ میلیون متر مکعب نسبت به مدت مشابه سال قبل کمتر آب مصرف کردند. البته تابستان سال گذشته شهروندان تهران با مصرف ۳ میلیون و ۸۰۰ متر مکعب رکورد تازه‌ای در مصرف روزانه آب ثبت کردند. یعنی هر نفر در تابستان حدود ۲۵۴ لیتر آب در شبانه روز مصرف کرد. اگر همین ۲۰ میلیون مترمکعب ( ۲۰ میلیارد لیتر) آب که در ۶ ماه اول سال گذشته به مدت مشابه سال قبل کمتر مصرف شد را بر ۱۸ میلیون نفر جمعیت استان تهران تقسیم کنیم مشخص میشود هر نفر ۶ لیتر آب صرفه‌جویی کرد. اگر امسال این عدد به ۱۲ لیتر برسد ۴۰ میلیون متر مکعب یعنی نصف ذخیره سد لتیان درمصرف آب صرفه‌جویی کرده‌ایم.»
سخن آخر اینکه آب تنها سرمایه‌ای است که تولید نمی‌شود. اگر خشکسالی‌ها ادامه پیدا کنند و روند نزول بارش‌‌‌ها همچنان کاهشی باشد در آینده با تنش‌های آبی زیادی مواجه می‌شویم. باید به این نکته توجه داشت که آب تولید نمی‌شود و انتقال آن هم از شهرهای مختلف به تهران، راحت نیست. باید این نگاه در مردم نهادینه شود که صاحب آب، خود آنها هستند. اگر بی‌توجهی نسبت به بد مصرفی آب ادامه پیدا کند در آینده فرزندان ما دچار تنش بی‌آبی می‌شوند و هیچگاه ما را نمی‌بخشند.
نورنیوز