نورنیوز - گروه سیاسی: کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی اخیرا در گفت و گویی با شبکه الجزیره از امکان تغییر در راهبرد هسته ای ایران خبر داده است. جمهوری اسلامی تاکید دارد که بنایی برای تولید بمب هسته ای ندارد. خرازی در این گفت و گو با بیان اینکه ایران تصمیمی برای ساخت بمب هسته ای ندارد گفته است که اگر موجودیت ایران در معرض تهدید قرار بگیرد آنگاه راهبرد هسته ای ایران ممکن است تغییر کند. چنانکه تهران همین حالا هم توان ساخت بمب هسته ای را دارد. در این باره روزنامه انگلیسی زبان "ایران دیلی" گفت و گو کرده است با داود آقایی، استاد روابط بین الملل در دانشگاه تهران.
آقای خرازی اعلام کرده اگر موجودیت ایران به خطر بفتد ممکن است راهبرد هسته ای ایران تغییر کند و ایران به سمت ساخت بمب اتم برود. این سخن به لحاظ روابط بین الملل و حقوق بین الملل آیا چارچوب قابل دفاعی دارد؟
بله حتما چارچوب دارد. همه کشورها در مقاطعی که مورد تهدید قرار می گیرند تلاش می کنند تا از همه توانایی های خود برای رفع تهدید یا پاسخ به آن استفاده کنند. جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب همواره مورد تهدید خارجی بخصوص از سوی اسرائیل و امریکا بوده است. چنانکه در مقاطعی آمریکایی ها تاکید می کردند که در برابر ایران همه گزینه ها روی میز است. این عبارت ناظر بر تهدید جمهوری اسلامی ایران است یعنی حتی اگر لازم باشد از توان نظامی علیه ایران استفاده خواهیم کرد.
اگر چه جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که در راهبرد دفاعی خود جایی برای ساخت بمب هسته ای ندارد ولی واقعیت این است که همه کشورها زمانی که موجودیتشان در تهدید باشد از هر توانی که دارند استفاده می کنند.
بنابر این موضع آقای خرازی را باید به معنای تغییر راهبرد هسته ای ایران ارزیابی کرد؟
نه این سخن لزما به معنای تغییر راهبرد هسته ای ایران نیست. تهران به لحاظ فنی توانایی دست یابی به بمب هسته ای را دارد چنانکه پیش از این آقای خرازی هم آن را اعلام کرده بود. کشورهایی که تاسیسات هسته ای دارند وقتی توان غنی سازی خود را به مرز 60 درصد یا بالای آن برسانند یعنی توانایی این را دارند که در موقع لزوم به بمب هسته ای هم دست پیدا کنند. ایران چنین ظرفیتی را به لحاظ فنی دارد. اما به نظر می رسد اعلام موضع آقای خرازی ناظر بر تهدیدها علیه تهران باشد تا اعلام تغییر راهبرد هسته ای و حرکت به سمت ساخت بمب هسته ای. خود ایشان هم در همین مصاحبه گفته اند که ایران بنایی برای ساخت بمب هسته ای ندارد. این سخن را بیشتر باید یک هشدار یا تذکر یا تاکتیک در برابر تهدید های رژیم اسرائیل و آمریکا ارزیابی کرد و حاوی این پیام دانست که جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدها دست بسته نیست. این هم کاملا طبیعی است که اگر موجودیت ایران یا هر کشوری در معرض تهدید جدی باشد، همه ظرفیت ها برای دفاع یا بازدارندگی باید به کار گرفته شود.
این سخن بعد از سفر آقای گروسی به ایران ایا اعلام موضعی از سوی ایران معطوف به احیای احتمالی مذاکرات هسته ای هم هست؟
ایران پیش از این در چارچوب سیاست رهبری انقلاب موسوم به « نرمش قهرمانانه» با طرف های غربی وارد مذاکره شد و این مذاکرات در نهایت منجر به امضای توافق هسته ای شد. این توافق می توانست الگویی باشد برای همه کشورها با این پیام که سخت ترین اختلافات را هم می شود از طریق گفت و گو حل و فصل کرد. اما دولت آمریکا در اردیبهشت 97 از برجام خارج شد. با این حال ایران وفاداری خود به برجام را ادامه داده و حتی تا کنون از این توافق خارج نشده است. متاسفانه در 3 سال گذشته که دولتهای جدیدی ابتدا در آمریکا و بعد در ایران بر سر کار آمدند، به هر دلیلی اراده لازم برای احیای برجام دیده نشد. بنابر این در شرایط فعلی که هم آمریکا از تشدید تنش با ایران پرهیز دارد و هم دولت ایران برای گشایش های اقتصادی به دنبال روزنه های جدید است، احیای مذاکرات می تواند برای هر دو طرف مفید باشد. اگر چه الان نشانه های آشکاری از این تمایل وجود ندارد بخصوص از سوی آمریکا چون در استانه انتخابات ریاست جمهوری هستند و دموکرات ها نمی خواهند در این شرایط مورد هجمه رقبای جمهوری خواه قرار گیرند.
با این حال سخن اخیر آقای خرازی مبنی بر امکان تغییر راهبرد هسته ای در صورت به خطر افتادن موجودیت ایران را می توان در این قالب هم ارزیابی کرد که شاید یادآوری ضرورت دیپلماسی و گفت و گو به جای تهدید است. خرازی این پیام را می دهد که اگر قرار است شما همچنان سیاست فشار حداکثری را ادامه دهید و این فشارها را به سمت نظامی ببرید، دست ما برای مقاومت و دفاع بسته نیست. این ممکن است بازی باخت باختی برای هر دو طرف باشد. بنابر این بهتر آن است که دیپلماسی وارد میدان شود. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در واکنش به مواضع آقای خرازی اگر چه مثل همیشه گفته که آمریکا اجازه دست یابی ایران به بمب هسته ای را نمی دهد و همه گزینه ها روی میز است، اما در نهایت تاکید کرده که دیپلماسی بهترین گزینه است.
با توجه به وضعیت فعلی نظام بین الملل و درماندگی سازمان های بین المللی در توقف یا کاهش تنش ها چنانکه در جنگ غزه شاهد هستیم، آیا اهتمام دولتها برای تقویت توان دفاعی امری طبیعی است؟
بله طبیعی است. دولتها همواره تمایل دارند که قدرت ملی خود را تقویت کنند. توان مندی های دفاعی هم همچنان یکی از مهمترین مولفه های قدرت ملی است. جنگ اوکراین و جنگ غزه بی ثباتی در نظم بین الملل را نشان داده و تنش ها و بحران ها در دنیا زیاد شده است. این تجربه ها نشان می دهد که هر کشوری که دست برتر در حوزه دفاعی داشته باشد می تواند امتیاز بیشتری هم کسب کند. این وضعیت همه دولتها را ترغیب می کند که توجه بیشتری به تقویت توان دفاعی خود داشته باشند. اما اینکه لزوما به سمت ساخت سلاح هسته ای بروند بحث دیگری است.
* ابراهیم بهشتی
روزنامه ایران دیلی