زنگ زودهنگام صرفه جویی در مصرف آب و برق

نورنیوز- گروه اجتماعی: سرانجام گرمترین روز سال 1403 زودتر از آنچه که خیلی‌ها فکرش را می‌کردند از راه رسید و روز سه شنبه تهران دمای 26 درجه بالای صفر را به ثبت رساند. با گرم شدن هوا دوباره بحث صرفه جویی در مصرف آب و برق داغ شده است و همه نگاه‌ها به چند کیلومتر آن طرف تر و به سدهای پنجگانه‌‌‌ای دوخته شده که قرار است آب و برق پایتخت را تامین کنند.

با وجود بارش‌‌های خوب اسفند ماه که تا حدودی کمبود بارش‌‌های پاییز و اوایل زمستان را جبران کرد اما خبر بد اینکه در مقایسه با سال گذشته که سال کم بارشی  بود میزان بارش‌ها کاهش داشته است. از همین رو بود که روز سه شنبه سخنگوی صنعت آب کشور از همه پایتخت‌نشینان خواست کاهش مصرف آب به میزان ۱۵ درصد را به طور جدی  در برنامه‌های خود داشته باشند.

روند افزایش مصرف برق در کشور نیز از روزهای بهاری آغاز شد به‌گونه‌ای که روز شنبه ۱۸ فروردین میزان مصرف برق نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 7  هزار مگاوات افزایش داشت. روند افزایشی مصرف برق حتی پای تبلیغات تلویزیونی کولرهای گازی را هم به وسط کشید. مدیرعامل شرکت توانیر روز سه شنبه از ممنوعیت تبلیغ کولرهای گازی براساس مصوبه شورای عالی انرژی خبر داد.   از سوی دیگر  گرمای زودرس در تهران کولرهای منازل و ساختمان‌های غیرمسکونی را روشن کرده و با توجه به سهم بالای کولرهای آبی، این یعنی شروع زودرس رشد مصرف آب شهری.

15 اسنفند ما سال گذشته سخنگوی صنعت آب کشور از کاهش آب مخازن سدها خبر داده و گفته بود : بااینکه شاهد نزولات جوی به صورت برف و باران در اغلب نقاط کشور بودیم، اما کم بارشی‌های پاییز موجب شده تا این بارش‌ها سهم مورد نیاز سدهای کشور را به طور کامل تأمین نکند.

فیروز قاسم زاده خاطرنشان کرد بارش‌های اخیر نباید این تصور را ایجاد کند که نیاز آبی کشور برطرف شده و همچنان به مدیریت مصرف در سراسر کشور نیازمندیم.

 وضعیت بحرانی سد کرج

سد کرج به عنوان یکی از مهمترین سدهای تامین کننده آب و انرژی برق استان البرز و غرب تهران این روزها وضعیت خوبی ندارد. فیلمی که از وضعیت آب پشت سد کرج و تراز پایین آن در پایگاه‌‌های خبری و شبکه‌‌های مجازی پخش شد حکایت از این دارد که اگر مردم در مصرف آب صرفه جویی نکنند با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد.

  مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز روز سه شنبه با اشاره به وضعیت بحرانی سد کرج گفت: به رغم بارش‌های اخیر، ذخایر سد کرج نسبت به زمان مشابه سال قبل 17 درصد منفی است؛ بنابراین مدیریت ذخیره سازی و مصرف آب همچنان ضرورت دارد.

وی ادامه داد: « میزان کل بارش از ابتدای سال آبی جاری تاکنون حدود 250 میلیمتر است که در مقایسه با میزان مدت مشابه سال گذشته که 227 میلیمتر بود، حدود 10 درصد افزایش داشته و در مقایسه با میزان مشابه متوسط بلند مدت حدود 8  درصد کاهش دارد. طی بارش‌های اخیر ذخایر برفی حوضه‌های آبریز سدهای طالقان و کرج افزایش داشته و به حجم آب ذخیره شده در سدهای  کرج و طالقان‌ تا حدودی افزوده شده است.»

نجفیان با اشاره به حجم آب سد کرج اظهار داشت:«در حال حاضر از حجم 180 میلیون مترمکعبی سد کرج حدود 38 میلیون مترمکعب آب ذخیره شده که در مقایسه با سال گذشته حدود 17 درصد منفی است. از حجم 429 میلیون مترمکعبی سد طالقان هم حدود 170 میلیون متر مکعب پرشده است که نسبت به سال گذشته 5  درصد افزایش نشان می‌دهد.وضعیت بحرانی سد کرج نشان می‌دهد که سال آبی سختی در پیش است و لازم است که تمهیدات لازم در این خصوص اندیشیده شود.»

 ضرورت کاهش 15 درصدی مصرف آب

بررسی وضعیت سدهای پنجگانه و همچنین بالا رفتن مصرف آب با گرم شدن هوا زنگ هشدار را برای وضعیت آب استان تهران به صدا در آورده است. به گفته مسئولان صنعت آب کشور  میزان بارش‌های تهران در سال آبی جاری نسبت به سال گذشته ۸ درصد کاهش داشته است.

عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب روز سه شنبه در خصوص آخرین وضعیت مخازن سدهای استان تهران گفت : «میزان کل بارش استان تهران از ابتدای سال آبی جاری تاکنون حدود ۱۵۰ میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که ۱۶۳ میلی‌متر بود، حدود ۸ درصد کاهش‌یافته است.»

 آخرین وضعیت سدها نشان می‌دهد که ذخیره آب مخازن تأمین‌کننده آب شرب استان تهران از ابتدای سال آبی تاکنون نسبت به دوره مشابه سال قبل حدود ۷ درصد کاهش داشته است. سخنگوی صنعت آب با تأکید بر اینکه باوجود بارش‌های اخیر برای گذر از ماه‌های گرم سال، مدیریت مصرف آب ضروری است، خاطرنشان کرد: همه پایتخت‌نشینان باید کاهش مصرف آب به میزان ۱۵ درصد را در برنامه‌های خود داشته باشند و در این زمینه همکاری شهروندان را خواستاریم.

پیش‌ازاین مصطفی رجبی مشهدی مدیرعامل شرکت توانیر گفته بود پیش‌بینی‌ها نشان از آن دارد که تابستان امسال از گرم‌ترین تابستان‌ها باشد؛ اما روند مصرف برق بیانگر آن است که گرما زودتر خودنمایی کرده و مصرف برق را شدت بخشیده است. سال‌های گذشته در ایام فروردین‌ماه و روزهای ابتدای سال میزان مصرف برق به دلیل تداوم خنکی هوا کم بود، اما در یکی دو سال اخیر این روند تغییر کرده است.به همین دلیل وزارت نیرو هم باهدف تأمین برق پایدار ۱۸۰ برنامه عملیاتی برای گذر از تابستان تدوین کرده است. به نظر می‌رسد تابستان امسال نیز بازهعم شاهد قطعی برنامه ریزی شده برق صنایع و کارگاه‌‌های صنعتی باشیم تا وزارت نیرو بتواند برق خانگی را تامین کند.

 برای تابستان داغ آماده باشیم

جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور خبر از تابستانی داغ در نیمه اول تیرماه می‌دهند. پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور با توجه به جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور بر مبنای نقشه‌های احتمالاتی اعلام کرد از نیمه خرداد تا نیمه تیرماه، میانگین دمای هوا در شمال غرب، استان‌های واقع در کوه‌های زاگرس و دامنه شرقی آن و دامنه جنوبی البرز غربی و بخش محدودی از شرق کشور یک  تا ۲ درجه بیش از نرمال، در بخش محدودی از زاگرس شمالی بیش از ۲ درجه و در سایر مناطق، نیم تا یک درجه بیشتر از نرمال خواهد بود.

تحقیقات نشان می‌دهند هر یک درجه افزایش دما، 3 درصد مصرف آب آشامیدنی را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر متوسط بارندگی در دنیا حدود 800 تا 850 میلی متر است و در قاره آسیا 600 تا 650 میلی متر در سال، ولی در کشور ما این عدد حدود 200 تا 250 میلی متر است. در ایران، اکنون در حوزه شهری حدود 9/99  درصد جمعیت شهری و در روستاها 87 درصد جمعیت  تحت پوشش آب شرب قرار دارند. 16 درصد، هدر رفت آب داریم . در حال حاضر تقریباً 275 شهر ما دارای تنش آبی است.

مدیریت مصرف، راهکار غلبه بر بحران

با توجه به شرایط دمایی در تابستان و همچنین کاهش میزان ذخیره آب در سدهای کشور و قرار گرفتن بیش از ۸۰ درصد وسعت ایران در مناطق نیمه خشک، خشک و فراخشک و مصرف آب‌های سطحی  و زیر زمینی به میزانی غیرقابل باور، به نظر می‌رسد تابستان چالش‌‌های زیادی در زمینه تامین آب و انرژی در مقایسه با تابستان پارسال خواهیم داشت. بخش عمده‌ای از منابع آب ما در اثر بارش‌های برف تامین می‌شود، درواقع باید بارش برف مناسبی در زمستان وجود داشته و ذخیره شود، سپس این برف به تدریج آب شده و در بهار و تا پایان تابستان، بتواند در رودخانه‌ها جاری باشد و کسری‌های آب را پر کند. متاسفانه پارسال بارش‌های برفی قابل توجهی نداشتیم. بنابراین، حتی اگر بارش‌های گسترده بهاره هم داشته باشیم، بسیاری از نقاط کشور ما از جمله نیمه شمالی زاگرس و مرکزی همچنان دچار مشکلات ناشی از کم آبی خواهند بود. تابستان بسیار گرمی را در پیش داریم.

همچنین طبق داده‌های مرکز آمار ایران 82 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. این رقم باتوجه به میزان ضایعات زنجیره تامین در بخش کشاورزی، از هدررفت 23 میلیارد مترمکعب آب در این بخش حکایت دارد.  

آمار و ارقام مذکور نگرانی‌هایی را در حوزه تامین ذخایر آبی کشور در فصل تابستان ایجاد می‌کند. به خصوص با توجه به این که بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به زمان اندکی که تا پایان سال بارشی باقی مانده، بعید است، کم آبی کشور جبران شود. به همین دلیل نیز، یک نگرانی در ذهن بسیاری از افراد ایجاد شده این است که آیا در شهر‌های بزرگی مثل تهران با جیره بندی آب رو به رو خواهیم شد؟ مشترکان استان تهران سالیانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب و مشترکان پایتخت سالیانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنند. طولانی شدن دوره خشکسالی از دو به چهار سال و رشد ۳۳ درصدی مشترکان آب استان تهران، به خشکسالی ابعاد گسترده تری می‌بخشد. با وجود آب کمتر، شمار مصرف‌کنندگان آب بیشتر شده است. هر شهروند تهرانی در شبانه‌روز ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته که از میانگین بارندگی بالاتری در مقایسه با ایران برخوردارند، سرانه مصرف هر شهروند ۱۷۰ لیتر در شبانه‌روز است. 23  درصد از مجموع آب شرب مصرفی کشور در استان تهران توزیع می‌شود. طبق گفته مسئولان، برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب در تهران وجود ندارد، اما لازم است مشترکان 15 تا 20 درصد صرفه‌جویی در مصرف داشته باشند.‌ آنچه می‌تواند راهکاری مؤثر در غلبه بر خشکسالی باشد مدیریت مصرف آب در تابستانی است که گرمای آن بیشتر از حد طبیعی خواهد بود.