نورنیوز ـ گروه فرهنگ و جامعه: با نزدیک شدن به عید نوروز سنت خانه تکانی به رسم هر سال از سوی مردم اجرا می‌شود. این سنت که فلسفه آن زدودن آلودگی از خانه و محل زندگی در آستانه سال جدید است، در گذشته از سوی اهل خانه اجرا می‌شد اما امروز با توجه با تغییر سبک زندگی و مشغله‌های موجود، بسیاری از افراد برای خانه تکانی از نیروهای خدماتی کمک می‌گیرند. این مسأله سبب شده تا قشری به نام کارگران نظافتی در جامعه ایجاد شود که عموما به لحاظ معیشتی در گروه‌های ضعیف طبقه‌بندی می‌شوند و عمدتا روزمزد هستند. کارگران نظافتی خود به دو گروه کارگران نظافتی دائم و کارگران نظافتی فصلی تقسیم می‌شوند. گروه اول عمدتا در طول سال به این حرفه اشتغال دارند و گروه دوم تنها در ایام ویژه و بالاخص نزدیک عید نوروز به این کار مشغول می‌شوند.
در ماه پایانی سال هر دو گروه کارگران نظافتی روزهای شلوغی را سپری می‌کنند. بیشتر آنها از سوی شرکت‌های خدماتی به مشتریان معرفی می‌شوند و برخی نیز مستقل کار می‌کنند. البته به لحاظ امنیت، بیشتر مردم ترجیح می‌دهند از طریق شرکت‌های شناخته شده، خدمات نظافت منزل را انجام دهند. قیمت‌ها هم در این میان بسیار تعیین کننده است و گرچه نرخ هایی کم و بیش مشابه برای خدمات نظافتی منزل عنوان می‌شود اما مشتری‌ها همچنان دنبال قیمت پایین و البته کیفیت بالا می‌گردند.
هرکه بامش بیش، نرخش بیشتر
برای کسانی که متقاضی دریافت خدمات نظافت منزل در شب عید هستند، اعلام هزینه معمولا در وهله اول اهمیت قرار دارد. برای همین عموما به مقایسه‌ای در مورد قیمت‌های شرکت‌های خدماتی می‌پردازند که صد البته چون وقت تنگ است و سر این شرکت‌ها شلوغ، باید خیلی زود به نتیجه برسند و تصمیم خود را نهایی کنند. اما عوامل مختلفی در تعیین نرخ نظافت منزل تأثیرگذار است.
احمد میرجانی، مدیر یکی از این شرکت‌های خدماتی در این باره به نورنیوز می‌گوید:«برای اعلام هزینه باید ابتدا جزئیات محل نظافت، از مشتری دریافت و اولویت های او سنجیده شود. نرخ دستمزد نظافت منزل عموما به ازای ساعت تعیین می‌شود و بسته به این که مکان مورد نظر خانه است یا آپارتمان نیز تفاوت‌هایی دارد. البته در کل این دستمزد به عوامل مختلفی بستگی دارد و به همین دلیل نرخ لزوما ثابتی نیست. به عنوان مثال برخی فقط نیاز دارند بخشی از منزل خود را نظافت کنند و برخی نیز درخواست خدماتی همچون نظافت راهرو و راه‌پله و سایر فضاهای مشترک ساختمان را دارند. کارهای نظافتی داخل منزل نیز شامل موارد مختلفی است و می‌تواند شستشوی ظروف و لباس‌ها و اتو کردن لباس و پرده‌ها و ملحفه را نیز شامل شود که در محاسبه نرخ تمام این‌ها تأثیر دارد. »
او ادامه می‌دهد:«برخی از شرکت‌های خدماتی تعرفه نظافت منزل را با توجه به متراژ خانه محاسبه می‌کنند و در این صورت در مورد خانه‌های بزرگ پیشنهاد می‌کنند که از دو یا سه کارگر خدماتی استفاده شود. بالطبع با اضافه شدن به تعداد کارگران، هزینه نیز بالاتر خواهد رفت اما از نظر انسانی هم درست نیست که بار کار یک خانه بزرگ فقط به دوش یک نفر باشد. در نهایت تعداد ساعتی که کارگر خدماتی در خانه شما می‌گذارد عامل تعیین کننده مهمی در محاسبه نرخ است. معمولا حداقل ساعت کاری نیروهای نظافتی چهار ساعت است و بر اساس مصوبه سال 1402، قیمت نظافت چهارساعته منزل بین 400 تا 440 هزار تومان است. این نرخ برای 6 ساعت نظافت چیزی بین 560 تا 600 هزار تومان محاسبه می‌شود.»
دستمزد کارگر خانم بیشتر است
انتخاب کارگر خانم یا آقا گزینه‌ای است که برای خیلی‌ها دارای اهمیت است. برخی ترجیح می‌دهند برای نظافت داخل منزل و کارهای ظریف تری مثل گردگیری و اتوکردن لباس‌ها و غیره از کارگر خانم استفاده کنند. برای نظافت راه پله و تمیز کردن شیشه‌ها اما کارگران آقا مرجح هستند.
طبق تعرفه هزینه نظافت منزل ۱۴۰۲ نرخ نظافت منزل توسط نیروی خانم، کمی بیشتر از نیروی آقاست. بر این اساس هزینه کار برای نیروی نظافتی خانم برای ۴ ساعت بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان و برای نیروی نظافتی آقا بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است. قیمت نظافت راه پله در تهران نیز در سال ۱۴۰۲ از ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. این مبلغ برای ۴ ساعت کار یک نظافتچی آقا است. البته این رقم برای ساختمانی دو طبقه و برای نهایتا ۴ ساعت کار محاسبه می‌شود.
مقایسه نرخ نظافت منزل با سال‌های پیش نشان می‌دهد که این ارقام رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند که البته دور از انتظار نیست. در سال 1396 هزینه چهار ساعت کار برای کارگر خانم بین ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان برای 4 ساعت کار بود. این یعنی طی 6 سال نرخ ها رشد حدود 7 برابری داشته اند که همین امر سبب شده برخی، قید استفاده از نیروی خدماتی برای نظافت شب عید را بزنند. این مسأله کارگران نظافتی را با چالش‌هایی مواجه می‌کند.
به گفته یکی از این کارگران، امسال تقاضا نسبت به سال پیش کمتر شده و اگر سال گذشته روزانه به دو خانه برای نظافت می رفت، امسال به زحمت روزی یک سفارش کار می‌گیرد و با توجه به سهم 20 درصدی که باید به شرکت پرداخت کند، درآمد چندانی نصیبش نمی‌شود.
یکی دیگر از کارگران نظافتی نیز در این باره به نورنیوز می‌گوید:«وقتی کرونا شد ما کلا خانه نشین شدیم و هیچ درآمدی نداشتیم. برای خود من که شوهر مریض دارم خیلی سخت بود و هزینه‌های درمان فشار زیادی می‌آورد. بعد از کرونا که رفتم سر کار از نردبان افتادم و پایم شکست و باز مدتی در خانه بودم. ما بیمه نداریم و دنبالش هم نبودیم هیچ وقت. باید ام آر آی می‌کردم که آن را هم نکردم و با همان پا بعد از مدتی می‌رفتم کار می‌کردم. برای ما که درآمدمان فقط از همین راه است خیلی سخت است این جور کار کردن. خودم 56 سال دارم و نمی‌دانم تا کی می توانم کار کنم.»
البته بیمه‌های مسئولیت برای کمک به حوادث احتمالی که در محل کار برای کارگران نظافتی پیش می‌آید، پیش‌بینی شده که باید از سوی شرکت‌های خدماتی انجام شود. بیمه‌نامه مسئولیت مدنی، کارفرما را در مقابل کارکنان تحت پوشش بیمه مسئول قرار می‌دهد تا چنانچه در حین انجام کار در محل کار، در اثر حادثه خسارت بدنی به کارکنان شاغل وارد آید و مسئولیت کارفرما در این ارتباط برای بیمه گر محرز شود، خسارت وارده جبران شود. منظور از جبران خسارت بدنی، شامل پرداخت هزینه‌های پزشکی و غرامت نقص عضو یا فوت است.
کارگران فصلی در فصل خانه تکانی
علاوه بر کارگران نظافتی که در طول سال به این کار مشغولند، کارگرانی نیز هستند که تنها شب عید در قالب کارگر نظافتی مشغول به کار می‌شوند. این کارگران عمدتا از شهرهای کوچک به تهران و شهرهای بزرگ می روند و به صورت گروهی در خوابگاه‌های اجاره ای یا مسافرخانه‌های ارزان قیمت زندگی می‌کنند تا بتوانند از بازار نظافت شب عید درآمدی کسب کنند.
به گفته یکی از دست اندرکاران شرکت‌های خدماتی در تهران، بیشتر کارگران فصلی، جوان و آقا هستند و عمدتا شغل ثابتی در شهرهای خود ندارند. به همین دلیل در بازار شب عید تهران به مشاغل نظافت منازل و کار در قالیشویی‌ها مشغول می‌شوند و روزمزد هستند. البته در بین آنها افراد میانسال و گاهی مسن هم دیده می‌شود که برخی کشاورز هستند و شب عید که کار ندارند برای چنین مشاغلی به تهران می آیند. معمولا از اواخر بهمن کارشان را شروع می‌کنند و تا شب عید می مانند و بعد به شهرهای خود برمی‌گردند. به گفته این فرد، گاهی بین کارگران نظافتی فصلی، دانشجو نیز دیده می‌شود که عمدتا ساکن شهرهای دیگری هستند و برای درس خواندن به تهران آمده اند و برای کمک هزینه تحصیل خود کار می‌کنند.
شلوغی روزهای آخر سال شاید مجالی برای فکر کردن به حال و روز کارگران نظافتی باقی نگذارد. آنها بخش مهمی از چرخه کار شب عید محسوب می‌شوند و با این حال کمتر به مشکلاتشان پرداخته شده است. مشکلاتی نظیر دردهای مفصلی و استخوانی که خیلی زود به سراغ آنها می‌آید و برای درمان نیز معمولا شرایط مناسبی ندارند. جدا از آن باید برخوردهای گاه ناشایست را نیز به این مشکلات اضافه کرد که نیاز به فرهنگ سازی دارد چرا که شغل هرکس قابل احترام است و نباید به واسطه اینکه آن شخص به لحاظ معیشتی در وضعیتی پایین‌تر قرار دارد، مورد توهین و تحقیر قرار گیرد. البته این مسأله در سال‌های اخیر بنا بر آن چه شنیده می‌شود تا حدود زیادی تعدیل شده و احترام به شغل و جایگاه انسان‌ها اهمیت بیشتری یافته است. در هر حال باید این روند مثبت ادامه یابد و در کنار آن بیشتر به دغدغه‌های این قشر پرداخته شود تا شرایط برای آنها هموارتر شود.
نورنیوز