نورنیوز- گروه فرهنگ و جامعه: مهاجرت، از مهم ترین مسائل اجتماعی ایران امروز است؛ شاید جزو پنج مسأله اول جامعه. این را، هم گزارش‌های رسانه ای شهادت می‌دهند؛ هم پژوهش‌های دانشگاهی؛ و هم داده‌های آماری پراکنده ای که در این زمینه منتشر شده است. هرچند آمار دقیق و رسمی‌و به روزی از میزان، سرعت، جهت، دلایل و گستره پدیده مهاجرت در ایران در دست نیست اما همین ارقام و آمار پراکنده و نسبتا قابل اتکایی که از سوی نهادهای مختلف ارائه می‌شود حکایت از آن دارد که هم میل به مهاجرت در ایرانیان شدت گرفته و هم اقدام عملی برای آن، شتاب قابل توجهی پیدا کرده است. به این اعتبار، طبیعی است که به تناسب بالارفتن تب مهاجرت، موضوعات و مسائل مرتبط با آن هم رونق و رواجی شدید بگیرد.
اشتغال آفرینی‌های دردسرآورمهاجرت
میل به مهاجرت،وقتی رو به ازدیاد برود، طبعا ترافیکی از متقاضیان را می‌آفریند که همگی می‌خواهند با سرعتی بیشتر و میانبری کوتاه تر از آن عبور کنند و به رویاهای دست ساخته خود برسند. درست همین جاست که شغلی نوپدید یا فعالیتی جدید پیدا می‌شود: مشاوران یا وکلای مهاجرت. شاغلان این حرفه سعی می‌کنند در سایه دانش حقوقی خود یا آشنایی شان به زوایای قانون، فرایند مهاجرت را تسریع و ایمن و تضمین کنند. اما این، همه ماجرای وکلای مهاجرت نیست.
وعده زندگی رویایی در غرب گاهی ممکن است آنچنان برای افراد فریبنده باشد که تلاش کنند به هر قیمتی شده خودشان را به اصطلاح به آن ور آب برسانند. در این میان سودهایی کلان نصیب گروهی می‌شود که با عنوان وکیل مهاجرت فعالیت می‌کنند یا خود را وکیل مهاجرت جا می‌زنند اما در واقع فقط واسطه‌هایی هستند که از رویا فروشی به ثروت می‌رسند. گفتن ندارد که همه کسانی که با عنوان وکیل مهاجرت فعالیت می‌کنند افرادی طماع و سودجو و سوداگر نیستند. وکالت در زمینه مهاجرت یکی از شاخه‌های مشاوره حقوقی است و مثل هر مشاوره حقوقی دیگر، اطلاعات راهگشایی در اختیار متقاضی قرار می‌دهد و در ازای آن، مبالغی مشخص و متعارف و شفاف را می‌طلبد. چیزی که اکنون برای متقاضیان مهاجرت، به یک سوء استفاده یا مخاطره تبدیل شده، رونق گرفتن و رواج یافتن شغلی است که به راحتی متقاضیان مهاجرت را سرکیسه می‌کند و گردش مالی چشمگیری هم رقم می‌زند.
از میان متقاضیان مهاجرت، برخی تلاش می‌کنند به صورت قانونی مهاجرت کنند اما وقتی از آن ناامید می‌شوند، گمان می‌کنند رسیدن به مقصد به هر روش ولو اعلام پناهندگی مجاز است. برخی آژانس‌های مسافرتی، افرادی را به عنوان وکیل، به متقاضیان معرفی می‌کنند تا چم و خم عبور از موانع اداری سفارتخانه‌های خارجی را یادشان دهند. در کنار این شیوه، بازار آنلاین دلالی مهاجرت هم حسابی داغ است؛ بازاری که با تبلیغات وسوسه انگیز روی نیازهای متقاضیان دست می‌گذارد و مشتری جذب می‌کند. کافی است با کلید واژه‌هایی همچون مهاجرت و وکیل مهاجرت در فضای وب جست و جو کنید تا به انبوهی از سایت‌ها و کانال‌هایی از این دست برسید. گرچه به دلیل زیرزمینی بودن فعالیت واسطه‌های مهاجرت، آمار و ارقام روشنی از سرمایه‌ای که در این حوزه جابجا می‌شود وجود ندارد اما با توجه به رقم‌های بالایی که از متقاضیان دریافت می‌شود، شک نیست که گردش مالی هنگفتی دارد و سود بالایی نصیب دلالان می‌کند.
پول‌هایی که بر باد رفت
«بیشتر این به اصطلاح وکلا، حق‌الزحمه را به یورو یا دلار می‌گیرند و در ابتدای کار رقمی‌بین 2هزار تا 5 هزار یورو دریافت می‌کنند.»
کسی که این را می‌گوید، زنی است که به همراه همسر و دو فرزند خردسالش به یکی از کشورهای اروپایی پناهنده شده و به گفته خودش در وضعیتی نابسامان و بلاتکلیف به سر می‌برد. او می‌گوید:« مردم عادی معمولا اطلاعات ناچیزی از ابعاد پیچیده مهاجرت دارند و به همین دلیل خیلی وقت‌ها ناچار می‌شوند سراغ مشاور بروند یا از وکیل برای این کار استفاده کنند. مثلاً کسی که می‌خواهد ویزای توریستی کانادا بگیرد باید در سایت سفارت کانادا یک فرم را پر کند و دلیل سفرش را توضیح دهد و همه این‌ها باید به زبان انگلیسی باشد. همین کار به ظاهر ساده را هم ممکن است خیلی‌ها بلد نباشند و به همین دلیل از وکیل استفاده می‌کنند. در واقع هزینه‌ای که وکلا یا افرادی که با این نام کار می‌کنند می‌گیرند بهای بی اطلاعی و ناتوانی زبانی و مهارتی خود متقاضیان است.این به اصطلاح وکلا راه‌های مختلفی را به متقاضیان پیشنهاد می‌کنند. مثلا می‌گویند من برای شما به طور صوری یک موقعیت شغلی پیدا می‌کنم و قرارداد ظاهری می‌بندم و شما می‌توانید با آن، ویزای کار بگیرید. برای بستن قرارداد کار صوری مبالغ بالایی که حتی گاهی به 40 هزار دلار هم می‌رسد دریافت می‌شود که بخشی از آن به شرکت یا آژانس مسافرتی می‌رسد و شخص واسطه هم سهم قابل ملاحظه‌ای گیرش می‌آید. »
این زن مهاجر که شخصا تجربه چنین فریب خوردگی‌هایی را دارد در ابتدا برای دریافت ویزای توریستی سراغ واسطه‌ها رفته اما در نهایت، پس از صرف هزینه‌های گزاف عاقبت کارش به پناهندگی ختم شده است. او به ترفندهای دیگر این واسطه‌ها اشاره می‌کند:« بعضی واسطه‌ها هم هستند که با عنوان وکیل ادعا می‌کنند در سفارتخانه‌ها ارتباطات و عواملی دارند تا کارها را انجام بدهند و مبالغ زیادی پول به عنوان بیعانه یا حق الزحمه از مراجعه کننده می‌گیرند. در این موارد کلاهبرداری‌های زیادی صورت می‌گیرد. پیش آمده که افرادی آزاد هر متقاضی مقداری پول گرفته اند اما بلافاصله ناپدید شده اند. خود من به فردی پول زیادی دادم تا برای ما ویزای توریستی بگیرد اما او ناگهان غیب شد و نهایتا کارمن به درخواست پناهندگی رسید. من شخصا پشیمانم ولی خب پولی هم برایمان نمانده که برگردیم و دوباره زندگی را بسازیم. الان 4 نفری در یک اتاق از خانه‌ای اشتراکی با دیگر پناهندگان، در حومه شهر به سختی زندگی می‌کنیم.»
محمد یکی دیگر از کسانی است که همراه همسرش به اروپا پناهنده شده است. او می‌گوید:«ما یک بار از وکیل استفاده کردیم و می‌خواستیم ویزای توریستی کانادا بگیریم. خودمان یک بار درخواست داده بودیم اما رد شده بود. گفتیم این بار از طریق وکیل اقدام کنیم. او هم پول زیادی گرفت و درخواست داد اما در نهایت نتوانست کار را به نتیجه برساند. ما این فرد را از یکی از وب سایت‌ها پیدا کرده بودیم. در نهایت از آن مسیر هم ناامید شدیم و به صورت پناهنده به آلمان آمدیم. وکیل‌ها ممکن است بعضی شان کارهایی را بتوانند انجام بدهند اما اشکال این است که هیچ ضمانتی در کار آنها نیست. ممکن است تلاش شان نتیجه بدهد و ممکن هم هست نتیجه ندهد اما در هرحال حتی اگر موفق به انجام کار نشوند هم مبالغی قابل توجه دریافت می‌کنند. اما اگر در گرفتن ویزا موفق بشوند، وکیل و آژانس چند برابر آن مبلغ را طلب می‌کنند. نکته جالب این است که اکثر این موارد به دریافت ویزا منتهی نمی‌شود اما وکیل و آژانس، پول فراوانی طلب می‌کنند و مدعی می‌شوند که این مبلغ صرف کارهای مربوط به آن شده است و شما نمی‌دانید راست می‌گویند یا نه؛ اما هرچه هست پول تان دیگر برنمی‌گردد.»
مشاوران حقوقی چه می‌گویند؟
«برخی دوست دارند به هر قیمتی مهاجرت کنند و برای زندگی به خارج از کشور بروند و به همین علت به راحتی در دام عده‌ای می‌افتند که به عنوان وکیل وعده می‌دهند اما در واقع دنبال سرکیسه کردن مراجعه کنندگان هستند.»
این را یک مشاور حقوقی ساکن انگلیس می‌گوید. او که نمونه‌های زیادی از ایرانی‌ها را می‌شناسد که در دام واسطه‌های بی نام و نشان افتاده اند ادامه می‌دهد:« این کلاهبرداران به افراد وعده می‌دهند که می‌توانید به عنوان نیروی کار بر اساس تخصصی که این کشورها نیاز دارند به آنجا مهاجرت کنید. گاهی دیده می‌شود که مثلا فردی دیپلم دارد یا لیسانس غیر مرتبط دارد اما واسطه‌ها یا شاید حتی بعضی از وکلا در نهایت بی اخلاقی به آنها می‌گویند نگران این مشکل نباشید. ما برای شما مدرک مرتبط فراهم می‌کنیم. گاهی حتی برای آنها مدرک آیلتس تقلبی دست و پا می‌کنند. اتفاقی که می‌افتد این است که فرد با این روش مهاجرت می‌کند اما زبان بلد نیست و از آنجا که پناهنده هم نیست، خودش با هزینه خودش باید در کلاس زبان شرکت کند. یا اینکه باید به سختی کار کند و از آنجا که تخصص لازم را ندارد به مشکلات طاقت فرسایی دچار می‌شود. بسیاری از این افراد دچار سرخوردگی می‌شوند و مشکلات روحی و روانی پیدا می‌کنند. این در حالی است که پول خیلی زیادی هم خرج وکیل کرده‌اند.»
محمد موارد فراوانی را سراغ دارد که افرادی هزینه‌های هنگفتی متحمل شده اند اما نه تنها موفق به انجام مهاجرت قانونی نشده اند بلکه ناچار به پناهندگی رضایت داده اند که شرایط بسیار سختی دارد:«شرایط به گونه‌ای است که خیلی از این افراد وقتی از تکمیل چرخه مهاجرت خود و تبدیل به شهروند کشور مقصد ناامید می‌شوند برای اینکه از خدمات دولتی استفاده کنند دنبال اخذ پناهندگی می‌روند. افرادی که از طریق واسطه‌ها به شکل قاچاقی مهاجرت می‌کنند در واقع هرچه پول دارند به این واسطه‌ها می‌دهند و فقط وعده‌های فریبنده دریافت می‌کنند. همه چیزشان را می‌فروشند و قاچاقی مهاجرت می‌کنند اما نهایتا به یک پناهجو یا پناهنده تبدیل می‌شوند.»
اینگونه است که مهاجرت به عنوان پدیده ای اجتماعی در ایران، به شکل گیری زنجیره ای از مسائل و معضلات اجتماعی دیگر منجر می‌شود. درست است که همه مهاجرین، به این مشکلات و مصائب گرفتار نمی‌شوند؛ و درست است که تمام وکلا و مشاوران مهاجرت، جزو سوداگران و سودپرستان بی اخلاق نیستند اما با بالا رفتن تب تند مهاجرت در ایران، ضریب حضور و فعالیت واسطه‌ها یا مشاوران تقلبی و قلابی افزایش پیدا می‌کند و آمار کلاهبرداری‌های مهاجرت را زیاد می‌کند. از سوی دیگر، به تناسب افزایش آمار کلاهبرداری‌ها آمار سرخوردگی‌ها و افسردگی‌ها و به تبع آن، اختلالات روانی حاد هم افزایش پیدا می‌کند. حالا مهاجرت بی رویه که خودش تلخ و آسیبب زاست به مسائل و مشکلاتی مضاعف هم منجر می‌شود.عاشقان مهاجرت، فرصت خوبی برای واسطه‌های قانونی یا غیرقانونی فراهم می‌کنند که با دلالی مهاجرت به درآمدهای هنگفتی رسیده‌اند. در عوض آنچه نصیب مهاجران می‌شود، پولی است که از کف رفته و سودایی است که بی‌سرانجام مانده است.
نورنیوز